नाला देय्या महालक्ष्मी जात्रा
रत्नप्रसाद अनामणि श्रेष्ठ
नाला, काभ्रे
काभ्रेया पाचीन न्हय्गू वस्तीत मध्ये उबले यक्व पुलांगु व व्यवस्थित वस्ती उग्रचण्डी नाला ख: । थ्व वस्तीयात नाला देय् नं धाइ । देश बने जुइत उवले बस्तीयात अंगलं घेरे या:गु जुइमा:गु, न्ह्यइपुकेत डबली माःगु, राज्य संचालन यायेत लायकू माःगु, त्वनेगु लःयात ल्वहं हिति जलद्रोणी, तुं यक्व दयेमा:गु, लँ व्यवस्थित जुइमाःगु, देग:त, पाटीपौवात दयमाःगु, थुपिं फुक्क दुगु वस्तीयात देय् धकाः स्हसीकि । वास्तवय् थ्व दक्व प्रकृयात पूरा याना: नाला देय्या थःगु हे मुद्रा अर्थात् ध्यबा नं दुगु व सेरोफेरो प्रशस्त दुगु सम्पन्न व काभ्रे जिल्लाया उन्तत देय् नाला ख:। थन नेपाःया प्रसिद्ध प्यम्ह भगवती मध्ये छम्ह उग्रचण्डी भगवती व नेपालय् प्रसिद्ध करुणामय मध्ये छम्ह श्रृष्टीकान्त लोकेश्वर करणामय दु । थ्व निम्ह द्यःतय्गु जात्रा याय्गु परम्परा न्ह्याना वयाच्वंगु दु ।
तर थनया प्रसिद्ध जात्रा धाःसा महालक्ष्मी द्यःयागु जात्रा हरेक दँ बैशाक शुक्ल पक्ष द्वितीयानिसें .सुरु जुयाः पञ्चमीतक जम्मा प्यन्हु तसकं धुमधास नक्सां जात्रा न्यायेकेगु चलन दु । नाला व यलया लुँभुया महालक्ष्मी जात्रा व हे खुनु याइ । नाला महालक्ष्मीया जात्रा जम्मा प्यन्हृुतक बडो हर्षोल्लासं हनी ।
न्हापांगु न्हिया जात्रा –
महालक्ष्मी द्यःयात लक्ष्मी.द्यःया छेँ लिकानाः इपा त्वालय् दुगु लक्ष्मी पाटीइ ब्वइ । थ्व इलय् नालाबासी दक्व छेँ पूजा याइ । व हे खुन्हु महालक्ष्मी द्यःयात रथय् तया: इपात्वालं लागन त्वा: जुयाः पोडे त्वालं दुम्ब खुशी (महादेव खुसी) यंका अन पूजाआजा याना ल्याहा वया लागन त्वालया भगवती देगलय् सिथय् सोच्हखुट्टे पाटीइ तइ । थ्व ज्या बैशाख शुक्ल पक्ष द्वितीया खुन्हु जुइ ।
निन्हु खुन्हुया जात्रा :
बैशाख शुक्ल पक्ष तृतीया खुन्हु महादेव व पार्वती ईहिपा जूगु दिन माने याइ । वहे खुन्हु लागन त्वाः भगवती देगलय् नापं च्वंगु डबली महालक्ष्मीयात ईही याइ । थ्व खुन्हु नाला, बनेपा, पनौती, श्री खण्डपुर, दाप्चा, दोलालघाट, साँगा, ” धुलिखेल आदि थासं नेवाः कुमारी कन्यातयेत इहि यायेगु चलन दु । ईहि यायेगु दक्व ज्या सिधय् धुंकाः महालक्ष्मीयात रथय् तया: नाला लागन त्वालय् कन्हे खुन्हु जात्रा शुरु जुइ । लागन त्वाः, यापात्वा:, लाय्कू जुया भिमशेन स्थान तक थ्यंकाः पूजा याइ । उकी लिपा कोईपा त्वाः जुया ईपा त्वाः व अन्त्य उग्रचण्डी भगवती देग: दुथाय् लागन त्वालय् हे थंका व खुन्हुया जात्रा सम्पन्न याइ ।
स्बन्हु खुन्हुया जात्रा :
स्वन्हुया जात्रा सिन्दूर जात्राया रुपं भब्य माने याइ। व हे खुन्हु नालाबासीतयसं थःथिति, इष्टमित्र सःतीगु चलन दु । थ्व खुन्हु बैशाक शुक्ल पक्ष चतुर्थीया दिन लाइ । थ्व हे खुन्हु लागनत्वा: सोड्हखुट्टे पाटी दुगु महालक्ष्मी द्यःयात रथय् तया लागनत्वा:, यापात्वा:, दूपिचात्वा:, ईपात्वाः, गंश त्वाः जुया हान लागन त्वालय् हे द्यःयात थंकी ।
हरेक त्वालय् च्वंगु डबली सिन्दूर छ्वाकाः छम्हस्यां मेमेसित बडो स्नेह साथ अबिर बुकाः धुमधामका साथ जात्राय् थीथी बाजं थाना: प्याखं ल्हुयाः हनी । यक्व दँ न्ह्यः ख्वप, थिमि, लुभु, बनेपा, पनौती लगायत थासं थ:थःगु बाजं हया: बाज थाना: क्यनीगु परम्परा दु। थौंकन्हय् थ्व कम जूगु खनेदु ।
प्यन्हुया जात्रा :
थ्व खुन्हुया जात्रा अन्तिम जात्रा ख: । थ्व खुन्हु रथ ल्वाकीगु याइ । नालाया जात्राय् महालक्ष्मीया जात्रा जक मयासे महादेव, नारायणीया जात्रा नं याइ । महालक्ष्मीया तधंगु खः झण्डै स्वीनिम्हेस्यां (३२) कुबीमा: धाःसा मेपिं द्यःया ख: चिकीधंगु निगू यानाः जम्मा स्वंगू ख: दइ । थ्व खुन्हु लागन त्वा: द्यःयात रथय् तया लागन त्वाः, यापात्वाः, दूपिचात्वाः जुया महालक्ष्मीया छेँ दुगु थाय् ईपात्वाः थंका अन गंशत्वा: यंका महालक्ष्मीया रथ व मेपी नारायणी व महाद्य:या रथ ल्वाका थ थःगु थासय् दच्छिया लागि विश्राम काई । थथे याना नाला देय्या जात्रा जम्मा प्यन्हु बडो धुमधाम हनी । थ्व जात्रा गथे याना: चले जुया वल धैगु छगू किम्वदन्ती थथे दु ।
परापूर्वकालय् नाला देययात हिदूम्ब धाःम्ह राक्षसं खुव दुःख बीगु यात । अनच्वंपि मनूतयेत न्ह्य:नेला: थें स्यायेगु, पालेगु व नय्गु यात । थ्व दुःखयात म्हो यायेत अनच्वंपि मनूतयेसं बरु छखा छेँ नं न्हिन्हि छम्ह छम्ह पाः पाः यानाः राक्षसया आहारा जू वनेगु निर्णय यात । थ्वहे अनुसार पा:पा: छम्ह छम्ह छखा छेँ नं हिदुम्ब राक्षसया आहारा जु वनी । थ्व हे थथे याना पा पा छखा छेँन छम्ह हासाय् जा थुया दुम्व खुशी (महादेव खोला) वनीगु अले व मनूयात हिदूम्ब राक्षसं थःगु आहारा बनेयाइ । थ्वहे रितं घटनाक्रम चलेजुया च्वंगु खः । छन्हु छखा छँया पा वल। व छेँय् मा, अबु, काय् म्ह्याय् दु । माम्हेसिया थः राक्षस थाय् वनेगु धाइ, अन कायेमेसिया जि वने धाइ, अन विवाद जुयाच्वन । थ्व हृदय विरारक घटना छम्ह कुमारी मिसां स्वया च्वंगु खन । परिवारय् गज्या:गु प्रेम, थःसिनाः मेपिन्त म्वाकेगु खना: पाहाँ वःम्ह व कुमारी मिसां थ: राक्षसयाथाय् वनेगु निर्णय यात । तर थ: पाहाँ (पाहुना) यात गथे याना: सिइत छ्वय्गु धकाः पं सां नं कुमारी मिसा जिद्दि यानाः राक्षसयाथाय् वनेगु निर्णय याना: वहे राक्षसयाथाय् वनी । कुमारी मिसा मेपिं मजुसे व हे महालक्ष्मी द्यः ख: । वं हिदूम्ब राक्षसयात महा:द्य खुसी च्वंगु तुंछी क्वफाना स्याइ । महालक्ष्मी लिहा वया: नालावासीतय् न्ह्याबलेंया लागि दुःख हरण यानाविल । वहे राक्षस हान लिहाँ वय् फइ धका हिदूम्व राक्षसयात कुर्कूगु तुंछी तःधंगु ल्वहँ दु। उकी दँयूदँस महालक्ष्मीया रथ तया: क्वत्यलीगु परम्परा दु । थ्वहे महालक्ष्मीयात थौंतक नं थःत जीवनदान बीम्ह देवीया रुपय् मानेयाना वयाच्वंगु दु ।