वसुन्धरादेवी
वसुन्धरादेवी राजितबहाढुर श्रेष्ठ पृष्ठभुमि प्राचीनकालंनिसें प्रचलितगु विभिन्न धर्म वा सम्प्रदायमध्ये बौद्ध धर्मयात नं छगू प्रमुख धर्मया रुपय् काय्गु या: । थुलि जक मखु मानव जीवनशैलीयात धार्मिक रुपं सन्मार्गपाखे यंकीगु कुशल व ब्यावहारिक पद्धतिया रुपय् नं बौद्ध धर्मयात का: । नेपालय् नं बौद्ध धर्म व संस्कृतिया गौरवमय इतिहास तसकं पुलां व तःजि । नेपालय् बौद्धधर्म महत्वपूर्ण एवं गरिमामय थाय् कया: वयाच्वंगु दु । गुकिंयाना: नेपालय् अनेक बौद्ध मूर्ति, बौद्ध वास्तुकला निर्माण जुयाच्वंगु दुसा बौद्ध साहित्य नं उत्तिकं थाय् कयाच्वंगु दु (वज्राचार्य,११२२:१) । बौद्धसाहित्य अन्तर्गत विभिन्न अवदान, जातक, बाखं, प्याखं, स्तोत्र, भजन, धारणी आदि प्रचलित जुयाच्वंगु दु । थुकीमध्ये बौद्धधर्मय् अतिकं च्वन्ह्या:म्ह देवीया रुपय् आदिकालंनिसें पु॒जनीय जुयाच्वंम्ह वसुन्धरादेवीया महत्वयात कयाः चिनातःगु बाखं नं लोकजीवनय् ब्याप्त जुयाच्वंगु दु । वसुन्धरादेवीनाप स्वापू दुगु हस्तलिखित बौद्धग्रन्थ सलंस: सुरक्षित जुयाच्वंगु दु । प्रस्तुत च्वसु थ्वहे वसुन्धरादेवी नाप स्वापू दुगु प्याखंनाप सम्वन्धित ख: । वसुन्धरादेवीया म्हसीका बौद्धधर्मय् वसुन्धरादेवीयात अन्न, धन, रत्न व प्रज्ञाज्ञानया प्रतिकया रुपय् अनन्तकालंनिसें हनावयाच्वंगु खनेदु । उकिं आदिकालनिसें अन्न, धन व रत्न बीम्ह पृथ्वीमाता अथे हे पूर्णघट व कलशयात नं वसुन्धराया रुपय् काय्गु याः (बजाचार्य, २०५८:१३) । वसुन्धरायात पञ्चबुद्धया पञ्चकुल मध्ये रत्नसम्भव तथागतया रत्नकुलं उत्पन्न जूम्ह देवीया रुपय् नं काः । उकिं प्रत्येक वर्ष योमरी पुन्ही खुन्हु पृथ्वी(जमीन)पाखें उत्पादन जूगु फुक्क सामानयात देवीया प्रसादकथं थुइका: इपिं संचय याइगु थाय् धुकूयात कूपुजा(भकारी पुजा नं धाय्गु याः) धका: पुजा याय्गु चलन दु । प्रत्येक महिनाया कृष्णपक्ष तृतीयाखुन्हु वसुन्धराया व्रत च्वनेगु नं चलन दु । थ्व व्रत भाद्रकृ्ष्ण तृतीयानिसें श्रावणकृष्ण तृतीया तक याना: झिंनिला च्वनेमाःगुलिं द्वादशमाश वसुन्धराव्रत नं धा: । झिंनिला तक व्रत च्वनेथाकुसा भाद्र व माघं जक च्वंसां नं ज्यू। थथे तृतीया खुन्हु हे जक व्रत च्वनीगुलिं थुगु व्रतयात तृतीयाव्रत बा तिलाव्रत नं धा: (वज्राचार्य,२०५८:२३) । स्वयम्भू पुराणय् उल्लेख जूकथं स्वनिगःया पूर्वपाखे च्वंगु फूच्वयात मञ्जुश्रीया निम्ह शक्तिमध्ये छम्ह वसुन्धरा(श्रीदेवी)या रुपय् कयातःगु दुसा धेलाच्वय् विद्यादेवी (सरस्वती) रुपय् कायेगु या: । नेपाःया विभिन्न प्राचीन पौभा व हस्तलिखित ग्रन्यय् उल्लेख यानातःकथं वसुन्धरादेवीया स्वंगू स्वरुप दु – १. छपा ख्वाः, निका ल्हाः२. छपा ख्वाः, खुका ल्हाः३. स्वपा ख्वाः, खुका ल्हा स्वपा ख्वाःयात स्वम्ह देवीया विभिन्न प्रतिककथं कयातःगु दु – देवी ख्वाःया उँन कार्य ईया प्रतिक युगया प्रतिकमहालक्ष्मी कुंकुम (फिक्का ह्याउँ) सृष्टिकर्ता प्रातःकाल द्वापरयुगबसुन्धरा पीतवर्ण (म्हासु) स्थितिकर्ता भध्यान्हकाल त्रेत्रायुगकौमारी रक्तवर्ण (ह्याउँ) संहारकर्ता सन्ध्याकाल कलियुग वसुन्धरादेवीयात १०८ नामं नं पुकार यायेगु चलन दु (अभिलेखालय, ए १३३२/१२) । वसुन्धरादेवीनाप स्वापु दुगु पुलांगु अभिलेखया छुं चर्चा बसुन्धरादेवीया महिमा उल्लेख यानात:गु आपालं हस्तलिखितग्रन्थत सरकारीस्तरं नीस्वनातःगु राष्ट्रिय अभिलेखालयसं सुरक्षित जुयाच्वगु दु। व्यक्तिगत संकलनय् नं आपालं सफूत दु । थुपिं सफूत हे मुंका: नेपाल जर्मन हस्तलिखितग्रन्थ संरक्षण परियोजनां माइक्रोफिल्म दय्के धुंकल, नापं उकिया क्याटलगसमेट तयार यायधुंकल । उगु क्याटलगकथं वसुन्धरानाप स्वापू दगु बाखं, प्याखं, धारणी, व्रतविधि दुगु २८४ थान सफू माइक्रोफिल्म जूगु दुसाः उकीमध्ये नेपालभाषां च्ययातःगु ८८ थान व नेपाललिपिं च्वयात:गु २८४ थान सफू दु । वसुन्धरादेवीया बाखं थन उल्लेख जूगु हस्तलिखित ग्रन्थ वसुन्धरादेवीया महिमायात कयाः च्वयातःगु प्याखं खः । प्याखं प्रदर्शन याय्गु अले न्ह्याइपुकेगु नेपालमण्डलय् आपांल पुलांगु परम्परा ख: धैगु खँ जलप्याखं, गंप्याखं, कातीप्याखं आदिं क्यनाच्वंगु दु । उगु इलय् उच्चओहदाय् आसिन पदाधिकारीपिन्सं जक साहित्य च्वयेगु यानावयाच्वंगुली ने.सं. ७६४ स छम्ह साधारण मनू रत्न वज्राचार्य पूधाः प्याखं च्वःगु धैगु सायद न्हापांगु हे जुइफु । प्याखं च्वयेगु धैगु हे क्यनेत (प्रदर्शन) ख: । उकिं प्याखनय् म्हो इलय् आपाः खँ क्यनेमा:गुलिं विस्तृतीकरण दइमखु । थन नं वहे सूत्रकथं वसुन्धराया त:हाःक:गु बाखंयात तसकं संक्षेपं झिगू दृश्यं क्वचाइकथं जक च्चमिं प्याखं च्वयादीगु दु । बास्तवय् वसुन्धरादेवीया महिमा बाखं तसकं तःहाकः । अभिलेखालयस माइक्रोफिल्म जूगु वसुन्धाराधाराव्रतकथा माइक्रोफिल्म ल्या: ए १३४/३३ य् उल्लेख जुयाच्वंगु बाखंयात थन संक्षिप्त प्रस्तुत यानागु दु – शाक्यमुनि भगवान बुद्ध आनन्द भिक्षु लगायत सकल उपस्थित भिक्षुपिन्त वसुन्धरादेवीया महिमा थुकथं कनाबिज्याइ – छन्हु वसुन्धरादेवी मर्त्यमण्डलय् दुःख दारिद्रपिं गुलि दु धका: करुणा दृष्टि ध्यान यानाः स्वयाबिज्याबलय् सुर्योदय जुजुया प्रजापिं दुःखी दारिद्र जुयाच्वंगु सीकाबिज्यात । अनलि थ: सखिपिं अश्वघोष व नन्दिमुखयात तत्काल स:ता: धयाबिज्यात, ‘तधिम्ह कला:यात निम्ब वनय् वानाः, चीधिम्ह कलाः चुतवतीनाप जक रतिरागय् तक्यनाच्वंम्ह सूर्योदय जुजुयात लायकूलिं पितहया: प्रजाजनया हितय् चित्त वंकेमाल ।’ वसुन्धराया आज्ञा शिरोपर याना: अश्वघोष व नन्दिमुख तत्काल मर्त्यमण्डलय् कुहां वया: तसकं बाँलाःपिं मिसाया रुप धारण याना: लायेकू ज:खः म्ये हालाच्चन । तसकं बांलाःपिं मिसात लायेकुली पिने च्वनाः म्ये हालाच्वंगु खँ प्रजातय्सं जुजुयात सूचं बी, तर जुजुं च्यूताः तइमखु । उघ्रिमय अश्वघोष व नन्दिमुखं दिब्यशक्ति छ्यला: लायकूली मि च्याकी । सकलें प्रजागण मि स्याय्गुली ब्यष्ट जुइ । जुजु लायुकुलिं पिहां वइमखु । न्ह्याथे या:सां जुजु लायकूलिं पिहां मवःगुलिं निम्ह वराहया रुप धारण याना: जुजुया क्यब ध्वष्ट याइ । क्यब स्यंकुगुलिं जुजु तम्वं मि जुया: प्रजागणसहित वराहतयेत ज्वनेगु असफल कुतः याइ । वराहतयेत लिना यंकेगु झ्वलय् घनाजंगलय् जुजु व सेन धइम्ह च्य: छथाय् मेपिं मेथाय् हे लाइ । जंगलय् दुने थ्यंबलय् जुजुया तसकं प्याःचाइ । सेन जंगलय् ल:मालेत वनी । उबलय् लाक्क सेनं अप्सरात वसुन्धरादेवीया धलं दनाच्वंगु खनी । अप्सरातयेगु हे संसर्गय् वं नं धलं दनी । धलं दने क्वचायका प्रसाद ज्वनाः जुजुथाय् वइ । छाय् लिबा:गु धकाः जुजु तंचाइ । सेनं धलं दनाच्वनागुलिं लिबात, प्रसाद हयागु धका: जुजुयात बी । जुजु तसकं लयेताना: अप्सरात धलं दनाच्वंगु थासय् स्वःवनी, तर अप्परात अन दइमखु । जुजुं नुग: मछिंकी । जुजुं नुग:मछिंकूगुलिं अप्सरातय्सं आकाशवाणी मार्फत जुजुयात सूचं बी, सेनयात वसुन्धरादेवीया धलं दनेगु विधिविधान सकतां स्यनाबी धुनागु दु, लाय्कुली वनाः सेनयात गुरु स्थापना याना: वसुन्धरादेवी धलं दंसा सकसिगु भि जुइ ।’ आकाशवाणी न्यना: जुजु लय्ताइ । जुजु लाय्कुली थ्यनेव सेनयात गुरु थापना याना: धलं दनी । च्यःयात गुरु थापना याना: नां हे मन्यनाम्ह देवीया नामय् धलं दनेमाःगु सूर्योदय जुजुया चीधिम्ह रानी चूतदेवीयात चित्त बुझे मजू । धलं दने क्वचायेकाः ल्हाःती चिनाब्यूगु व्रत सूत्रका वांछ्वइ । उबलय् लाक्क हे निम्व वनय् वांछ्वयातःम्ह जुजुया न्हापांम्ह रानी निम्ववतीया सखिं उगु सूत्रका लानाकया: निम्ववतीयात बीयंकी । तसकं दारिद्र जीवन हनाच्वंम्ह निम्ववतीं थ: सखिया ग्वाहालि कयाः वसुन्धरादेवीया धलं दनी । थुखे चूतदेवीया ल्हा:ती व्रतसूत्रका मखनाः जुजु तंचाइ । वसुन्धरादेवीया धलं दनेक्वचाःगुलिं फल बीत, वसुन्धरादेवी बुरिम्ह रुप धारण याना: लायेकुली वइ । बुरिम्ह रुप धारण यानावःम्ह वसुन्धरादेवीयात चूतदेवीं अपमान यानाः लाय्कुली दुकाइ मखु । अनंलिं निम्ववती नापलायेत वनी । निम्ववतीं साक्षात वसुन्धरादेवी हे जुइमा: धका: सीका: उम्ह वुरियात थःगु कुती लसकुस याइ । थःत म्हसीकूगुलिं वसुन्धरादेवीं बुरिया रुप त्व:ता: दर्शन बी । बसुन्धरां भ्वाथःगुं कुतियात नं स्वर्गमहल दय्का बी, मगाःमचाःगु धैगु छुं हे मदयेक सकतां चीज उपलब्ध यानाः तुषिताभुवनय् लिहांबिज्याइ । निम्ववती सर्वसम्पन्न जूगु खँ सीकाः सूर्योदय जुजु निम्ववती रानीथाय् स्वःवइ । थ: मिजं वःगु खना: निम्ववती नं तसकं लयेताइ, निम्हं सुखीमय जीवन हनी । निम्ववतीपाखें काय् नं दइ । निम्ववतीथाय् वंम्ह जुजु लिहां मवःगुलिं चूतदेवी स्वयं निम्ववतीया महलय् स्व:वनी । महलया लुखा मखनाः उखेथुखें माःजुयाच्वंबलय् वसुन्धरादेवीया स्वां, जाकि, जजंका न्हूतुन्हुया जुइ । स्वां न्हूगु लिच्चःकथं चूतदेवीया ख्वा: बराह थें च्वनी । बराहया रुप थें च्वंम्ह चूतदेवीयात सुनां म्हसिके फइमखु, सकसिनं हाय्की, दाइ । चूतदेवी बिस्युं बिस्युं जुइमाली । नयेत्वने मखनाः तसकं दुःख
स्वप्नपरीक्षा
राजित बहादुर श्रेष्ठ न्ह्यखं स्वप्न-सपना – म्हगस । प्राणीया उत्पत्तिनिसें हे म्हगसया नं अस्तित्व दत जुइमा: छाय् कि आपाः धैथें प्राणीत प्रायः सुर्यास्तनिसें सुर्योदयतक मिखा तिसिना: आनन्दं द्यनी । अथेला मनूतय्गु सवालय् उमेर कथं थुलि ई द्यनेमा: धैगु वैज्ञानिक ल्या: दु अले न्हिनय् द्यने मज्यू धैगु नं मान्यता दुसा मनूत बाहेक मेमेपिं प्राणीया बारे धाःसा अध्ययन अनुसन्धान म्हो हे जक जूगु खनेदु । प्राणीत द्यनी आरामया नितिं तर द्यनकि म्हगस खनी छाय् ? थुकिया लिस: आःतक सुनां नं क्वछिना धाय् मफुनि । अथेला चेकोस्लाभाकियाया मोराबियाया यहुदी परिवारय् सन् १८५६ मे ६ खुन्हु जन्म जूम्ह मनोविश्लेषण सिद्धान्तया प्रतिपादक सिग्मन्ड फ्रायडं सन् १८९९ य् सपनाया व्याख्या धैगु सफू प्रकाशन यासेंलि म्हगसया अध्ययनय् छगू तधंगु ह्यूपा वल । (गौतम, २०५९:५७) सिग्मन्ड फ्रायड ( Sigmund Freud )या कथं मनूतय् आपालं इच्छात दयाच्वनी । गुलिं इच्छा पूवनीसा गुलिं सामाजिक वन्धनया हुनिं पूवनी मखु । वहे पूमवंगु इच्छात मनूतय् मनया स्वंगू तहमध्ये अचेतन मनय् स्वचानाच्वनी । गुगु दमित वा अतृप्त इच्छात गुगु नं इलय् साहित्यिक रुपयु, म्हगसया रुपय् वा मेमेगु रुपय् प्रस्फुतित जुइ् । सुनानं इच्छा हे मयाःगु खँ म्हगसया रुपय् खनी हे मखु अझ धाय् म्हगस खंकेत सुयागु पाखें न्हाय्पनं न्यनेमा:, मिखां खंकेमा: वा अनुभव हे यायमा: । छम्ह जंगली जीवन हनाच्वंम्हं गुगु नं इलय अमेरिकाया राष्ट्रपति म्हनीमखु। तर शहरिया जीवन हनाच्वंम्ह राष्ट्रपतियात तप्यंक मखंसां संचारया विभिन्न माध्यमं वयात म्हसीकाः चायकमचाय्क नापलाय्गु इच्छा याय् घुंकी अले गुगु नं इलय् वयात म्हगसय् खनाच्वनी । थुलि जक मखु गुबलें गुवलें ज्वलय् व म्हगसय् छगू हे कथं ज्याखँ जुयाच्चनी । गथेकि च्व (पिसाप) मयासे द्यन धा:सा चान्हय् च्वफाय्गु इच्छा तिव्र जुयाच्वनी अले व हे च्वफाय् माःगु खँ म्हगसय् नं खनाच्वनी गुलिं गुलिं मस्तय्सं ला म्हगसय धका: ज्वलय् लासाय् हे च्वफाना: बी । फ्रायडया म्हगस (स्वप्न) सिद्धान्तकथं म्हगसया निता तह दइ । छगू व्यक्त तह व मेगु अव्यक्त वा सुशुप्त तह । व्यक्त तहया म्हगस धाय्बले अज्यागु घटनात ख: गुकियात म्हनीम्हेसिनं याउँक व्यक्त याय्फइ । थथे व्यक्त याइबले गुलिं नं म्हनी उकिया १० प्रतिशतसिबें म्हो जक फइ । उकिं न्ह्याक्व हे त:हाक: म्हंसां नं म्हंगु फुक्क सुनानं कनेफइमखु । थ्वहे म्हंगु थीथी व्यक्त घटनाया आधारय् व्याख्या विश्लेषण वा थीथी अर्थयात अव्यक्त तह घाइ । थन न्ह्यथनेत्यनागु आभलेख नं थ्वहे अव्यक्त तह नाप स्वापू दु । अभिलेख म्हसीका : नेपाल-जर्मन हस्तलिखित संरक्षण परियोजना निर्माण याःगु माइक्रोफिल्मया क्याटलगय् स्वप्न (म्हगस) नापं स्वापू दुगु ४७ थान सफूया बिवरण प्रस्तुत यानातःगु दु । स्वप्नफल -१४ थान स्वप्नपरिक्षा -१० थान स्वप्नविज्ञान -१ थान स्वप्नचिन्तामाण – १० थान स्वप्नविचार -थान स्वप्नकथा -२ थान स्वप्नभाषा -१ थान स्वप्नस्तोत्र -१ थान थुकथं स्वप्न (सपना-म्हगस) या बारे आपालं विचा: याना: झी पूर्वजपिसं थीथी सफू हे तयार याना: उकिया बारे अध्ययन अनुसन्धान याय्गु लँपु चाय्काबी धुंकूगु दु । थन प्रस्तुत याय्त्यनागु अभिलेख माइक्रोफिल्म ल्या: बि ३५६/४५ स सुरक्षित यानात:गु दु । नेपाल-जर्मन हस्तलिखित संरक्षण परियोजना निर्माण याःगु माइक्रोफिल्मया क्याटलग कथं थुगु सफू ११ पौ व १६.९* ७.१ सेमि दु। थुगु अभिलेखय् स्वप्नपरिक्षा ७ पौ, मिसाया बारे च्वयात:गु २ पौ, म्ये १ पौ, खाली कभर १ पौ दु । थ्यासफुती नेपाललिपिं च्वयातःगु थुगु सफूया पुष्पिका वाक्यय् सफूया नां स्वप्नपरिक्षा धकाः च्वमिं उत्लेख यानात:गु दु तर च्वमिं थःगु नां घाःसा उल्लेख मयाः, च्व:गु तिथिमिति नं स्पष्ट उल्लेख मया: तर छम्ह अज्ञात च्वमिं सफूया अन्तिम पती छपु म्ये च्वयातःगु दु – ॥ नद कोमारा ? ॥ श्याम चतुरभुज मदन ग्वपार, मेरि तेरो चरन आधार ॥१॥ शुष विहारो, अबे मोहन मनमथ ॥ २॥ मम नारि शुकुमिनि, तुमारो दासि, मोहोन विदावनवाशि ॥ धु॥ जगतप्रकसकि पृम सहारो, चंदसेषर मेरोहारो ॥ : ॥ जुजु जगतप्रकास (नेसं ७६३-७९३) व मन्त्री चन्द्रसेषरया नां उल्लेख जुगुलिं थुगु ज्योतिष विषयया स्वप्नपरिक्षा सफू नं थ्वहे जुजुया राज्यकालय् रचना जूगु अनुमान याय्छिं । अभिलेखया सारसंक्षेप ः दकले न्हापां स्वस्ति चिं (?) पाखें सफूया आरम्भ यानात:गु दु । अले गणपति (गणेश) यात नमस्कार याना: म्हगसपाखें भविष्यय् जुइगु ज्ञान बीगु तातुना: स्वप्नया खँ ल्हाय् धकाः च्वमिं थ:गु खँ न्ह्यथनातःगु दु । थुकी दकले न्हापां गुगु इलय् म्हगस खनधा:सा उकिया फल गुलि तक सफल जुइ धका: उल्लेख यानात:गु दु गथेकि – १. रात्रि छगू पहरय् म्हंगु दच्छि लिपातिनि फल प्राप्त जुइ २. निगू पहरय् म्हंगु च्यालां फल प्राप्त जुइ ३, स्वंगू पहरय् म्हंगु स्वलां फल प्राप्त जुइ ४, प्यंगू पहरय् म्हंगु वहे ला(महिना)य् फल प्राप्त जुइ ५. सूर्द्य उदय जुइत्यय्का म्हनसा तत्काल हे फल प्राप्त जुइ् थुकथं म्हंगु ईया आधारय् म्हगसया फल गुबले प्राप्त जुइ धका: दकले न्हापां व्याख्या यानात:गु दुसा लिपा छुछु म्हनकि उकिया फल छु छु दइ धका: उल्लेख यानातःगु दु । ज्वःलाःगु छुंछुं म्हगसया फलयात छथासं तया: थन संक्षेप जक न्ह्यथनेगु कुतः यानागु दु, पूवंक अध्ययन याय्गु ज्या ल्यंहै दनि – आर्थिक लाभ जुइ्गु सल, किसि, सा, मित्र, वाद्वं, जाकिद्वं, सिसाबुसा, स्वां, मचा, कुसा, पताका, रथ आदि खनसा थःगु म्हय् खि कित, थःगु म्हं हि हाल, सेक्स याना धका: म्हनसा, दुदु हाःगु सिमा गया धका: म्हनसा म्हासुगु सिन: तियागु, म्हासुगु पतासि सिनागु धका: म्हनसा, सर्प, बिच्छि, हइन॑ न्यात धका: म्हनसा, हि/थ्वं त्वना, जा नया धकाः म्हनसा धनलाभ जुइ । मनूया ला, क्वँय् व मेमेगु नया धका: म्हनसा न्यास: तका प्राप्त जुइ । मनूया ल्हा: नया धका: म्हनसा द्वःछि तका प्राप्त जुइ । धन नाश जुइगु भुजिंनं भुन, दन्दकचिरिन(?) पुन धकाः म्हनधाःसा धन नाश जुइ, गुलि सुख जुयाच्वंगु ख: उलि हे दुःख जुइ । थुकिया निंतिं सान्ति कर्म्म याय्मा:, रक्तचन्दन घ्यलय् बुया: म्वःल्हुइमा:, पीठय्, आगमय् पुजापाठ यायमा: अले जक शान्ति जुइ । राजलाभ जुइगु छ्यं नया धका: म्हनसा उलि्थुलि मदयक राजलाभ जु । चउर दथुइ, पल्यरासा(?) थाना: पुखू दथुइ खीर(तस्मि) थुया: नया धकाः म्हनसा राजा जुइ । राजभय जुइगु गुफाय् राक्षस, माक:, खिचा, हाकुम्ह किसिं न्यात धका: म्हनसा राजाया भय जुइ । वलवान जुइगु थबन्तर(?) गामय, खेलय् दिङाव तया घका: म्हनसा ओगुडि गामय् पलमान जुइ । नगरय् जूसा महारथी जुइ । मृत्यु जुइगु मेपिसं अस्त्रसस्त्रं थ:गु म्हय घाःयात धका: म्हनसा मृत्यु जुइ । राजां किसि, सल, वस: बिल धका: म्हनसा थुःगु गोत्रया मचा सी । छेँय् लहिनातःम्ह फा, मेसं च्वल धका: म्हनसा अकाल मृत्यु जुइ । व्रम्हहत्याया आराेप लाइगु वाउँगु पर्सि सिनाच्वना धकाः म्हनसा व्रम्हहत्याया आराेप लाइ । सन्तान दइगु अश्वकसि , कन्हेवरसि , स्वकचा प्रमान म्हनसा मचा दइ
