घःपूजा
घःपूजा च्वमि – प्रा सुवर्ण शाक्य घःया सामान्य अर्थ ल:थल ख:। स्वनिगलय् घःया छ्यलाबुला तसकं पुलांगु ख:। घःया विशेष रूप “कलश” धाइ । “कलश” धैगु व्यापकताया प्रतीक खः । घः न्हय्गु समुद्रया रूपकथं खः । मनूया आयुसाधना याइगु आयुर्वेदकथंया द्यः धन्वन्तरी (बौद्धतय् अपरिमिता) या अमृतघः धैगु हे “कलश” खः । देवीपिं अप्वःयानाः कलशय् दुबिकी गथे अन्नपूर्णा, तलेजू, गुहयेश्वरी, लक्ष्मी व बसुन्धरा आदि । मोहनिया न:ला स्वनेगु (घटस्थापना) ला नेपा:या तन्त्रया विशेषता हे थें जुयाः च्वंच्वंगु दु। द्यःप्रतिस्था व देखा आदि पूजा विधिइ कलशया लखं अभिषेक बीगु याइ । मनूतसें थ:पिनि आराध्यद्य:यात अभिषेक बियाः आह्वान व साधना यायेया लागी “कलश” पूजा याइगु खः । आराध्यद्यःया मन्त्र ब्वनाः, जप यानाः आराध्यद्यः कलशय् दुबीगुकथं उकीयात पूजा वन्दना आदि याइगु खः । नेपालय तन्त्रशास्त्रया लिधंसाय् उकीयागु हे माध्यमं राज्यशासन चलय् याःगुया दसि यक्वं दु। नेपाली संस्कतियात दुवालेबलय् थुगु खँया पुष्टि जूवै। राष्ट्रया रक्षाया लागी थाय्थासय् किल्ला स्वनाः अन शक्तिया रूपयात स्वनातःगु दु । थुकीया फलस्वरूप शक्तिरूपिणी देवीपितिगु पूजा जुयाच्वंगु दु । येँ देसय् नं देय्या सुरक्षाया लागी राज्यया थीथी भागयात क्षेत्रक्षेत्रया रूपय् तया: घः स्वनातःगु खनेदु। घः द्यःया प्रतीक जूगु जूगुलिं द्यःया गुगुंकथंया प्रतिमा मदुसां द्य:या भावय् “घः” अर्थात् कलश हे भावनाया ज्या खँ पूवंकाः वैच्वंगु दु । थुज्वःगु हे खँया झ्वलय् येँदेय्या मूलमूलगु थाय्त गुगु थाैंया शहरी नुग:चु हे जुयाच्वंगु त्वा:त्वालय् धर्मसंस्कृतिया प्रतिरूपकथं थुजाःगु घःत दु। राज्यया सुरक्षाया दृष्टिं थुजा:गु ऐतिहासिक घःत किल्लाया रूपय् जुयाच्वंगु दु । थुज्व:गु बस्तुयात श्रद्धापूर्वक पूजा सम्मान यायेगु या:गुलिं सुनां धर्मयात कःघाई वैत धर्म रक्षा याइ धैगु अवधारणा चरितार्थ यायेभनं जुयाच्वंगु दु । थुकथं थन यँदेसय् दैच्वंगु थीथी घःत अप्व:याना: छ्गू हे प्रकतियागु उथेंउथेंकथंया जुयाच्वंगु दु। रागं मकीगु पलेस्वांबुट्टा दैच्वंगुसिबाय् थुकी मेमेगु गुगुं अलंकार खनेमदु । थुगु घःत आर्यावर्त धैतःगु जम्बुद्वीपया भावनाकथं स्यल्ला:गु व ग्वल्ला:गु आकारय् दु ।अले गान्धारकलाकथं यच्चुसे व चिल्लो जुयाः पिचुसे च्वंच्वंगु दु। कलाया गान्धारशैली लिच्छ्वी कालनिसेंया परम्पराकथं न्ह्यानावैच्वंगु दु । पलेस्वां सहित दुगु थज्व:गु प्रस्तरकलाया मूर्तित नेपालय् प्यंगूगु शताब्दिनिसें न्हयानाव:गु खः । लिच्छ्वीकालय् थीथी गांया थीथी समूहयात प्रशासनिक तहया रूपय् तगु खँग्व: छ्यलीगु ख: । “तल” या अर्थ “टोल” खः । थथे व्यवस्थित कथं लानाच्वंगुलिं थ्व थीथी घःयात शहर स्थापना जूगु स्मारक धकाः नं धायेगु याः । लिच्छवीकाल शहरया स्थापनाया ई व विकासया ई खः। लिच्छवीकालया अन्त्य व मल्लकालया सुरूपाखे थन वा मवयाः हाहाकार जूबलय् उकीया निवारणया लागी शान्तिघटया रूपय् श्रीघ:या स्थापना याःगु धका: धैतःगु दु । नवघटया रूपय् “न:घ:” व न्हूगुकथं “न्हुघ:” अले वसिबें न्ह्यःयागु विगत अथवा न्हापायागु धैकथं “वंधः” धकाः स्थापित जूगु खनेदु । “किलाघ:” सायद किल्लाघः हे खः ला धैथे च्वं। मेगु छ्घः “त्यंघः” त्यंग: त्वालय् लानाच्वंगु धैतःगु दु। थौंकन्हय् उगु थासय् गुगुं घः खनेमदु अले उगु घः गुबलेनिसें तनावंगु खः घैगु खँ नं थथे हे धकाः धाये थाकुयाच्वंगु दु । थुपिं घःत गुकथं संभार जुया: ल्यनाच्वन धैगु विषयय् गनं गनं लिपा तैतःगु ल्वहंपौत नं लुयावःगु दु । मूर्तिकलाया विकास ज्वीन्ह्यः “कलश” छगूकथंया सभ्यताया प्रतीक ज्वीधुंकूगु ज्वीमाः । अष्टसंगलमध्यय्या मुख्यणु मंगल धकाः “कलश” यात मानय् याइगु खः । खास यानाः तान्त्रिक पूजाआजाय् अष्टमंगल छ्यलावयाच्वंगु दु । थुज्वःगु हे मंगलया खँया लिधंसाय् देग: व द्यःछँया गजुलिइ कलशया आकार स्थापित यानातःगु दु । श्रद्धा व सद्भावनां झूचाःगु नेपाली मानसिकता कल्याणया लँपुइ न्ह्यब्वानाः पूजा आजाय् लगय् जुयाच्वनीगु खः । उर्वरा भूमिइ बुयावःगु अन्त व फलफूल थें याःगु पवित्रगु सभ्यता व सम्पदा कःघाता तयेगुली नेपा:मि उकीसनं नेवाःत सदां न्ह्यःने लाः । थ्वहे नेवाःपनया पहिचानकथं इतिहास क्वबियाच्वंगु पुलांगु सांस्कृतिक घःया संरक्षण जुयाच्वनेमा धैभनं “घः” स्थापित जुयाच्वंगु थासय् वनाः घःपुजा वनेगु ग्वसा गया: नेवाः सांस्कृतिक पुचलं घःपुजा न्यायेकूगु दु । घः पूजाया रूट १.किलाघः२.वघंः३.न्हुघः४.त्यंघः५.श्रीघः६.नःघः
गुँला पर्ब
प्रा.सुवर्ण शाक्य गुँला धर्म प्रा.सुवर्ण शाक्य नेपा: गा: छगू हलिमय् नां जां:गु धर्मकर्म, गीत, वाद्य संगीत, कला व सीप संस्कृतिं जा:गु सम्पदामय थाय् ख: । थनया पुलांगु नां जा:गु जाति नेवा: ख: । थुगु थाय्यात गथे थ:गु पनं सुरु जूगु ख: अथे हे थौंतक हे सांस्कृतिक व्यक्तित्त्वकथं न्ह्य:ने च्वं वैगु ख: । नेवा:तय् सांस्कृतिक परिचयकथं इमिगु संस्कृति धाय्गु हे आधारभूत धार्मिक जनजीवन ख: । ‘ नेपा:यात द्य:द्य:पिंगु प्रिय वासस्थान धाइ । अथे हे हलिमय् शान्ति , अहिंसा व करुणा जा:गु धर्म धका: विश्वप्रसिंद्धगु तथागत “शाक्यमुनि बुद्धया शिक्षा, उपदेशयात बुद्धधर्म धका: नाला जीवनपद्धति न्ह्याका वयाच्वंगु नेवा: जातिया धर्म हना मध्येय् गुंलाधर्म छगू विशेष इलय् विशेषकथं हनीगु पर्व जुया वयाच्वंगु दु । मनूया जीवनय् भवचक्रकथं न्हि न्ह्यानाच्वनेमा:गुयात वा: मचाय्क हिला: न्हि हनेकथं दछिया दिंयात झिंनिलाय् ब्वथला: लय्लय्पतिकं नख: चख: हना: झ्यातु मचाय्केगु उपायकथं यानात:गु दु । थुज्व:गु झिंनिलाय् झिगूगु लाकथं वइगु गुंलायात धर्ममास धका: नाला हनेच्वने यानावयाच्वंगु ख: । इशापूर्व ५८८ पाखें भगवान गौमम बुद्ध मारगणयात त्याका: सम्यकसंबुद्धत्त्व पाप्त या:गुया लसताय् हनाव:गु धार्मिक परम्पराकथंया थ्व गुंलाधर्म ख: । स्वनिगलय् यें देशय् ज्योत्तिरुप उत्पत्ति जुगु गोश्रृंग पर्वत स्वंयम्भू स्थानय् वना: बुद्धयात स्मरण याना: पाठ पूजा याना: वाद्य वादन याना: लसता प्वंकेगु चलन दुगु ख: । नेपा:या स्वनिगलय् दुगु सक्वया स्तूप, खास्ति चैत्य व प्यम्ह करुणामय व थीथी बौद्धस्थलया अनुकुल थासय् वना: श्रद्धां उत्सव हना: बुद्धगान यानाकथं उम्ह बुद्धया गुनं थ:पिने उद्धार जुइगु कामनां न्ह्यज्याय्गु थ्व पर्व ख: । मनू म्वाय्त बुद्धया कथं सद्गुणं परिपूर्ण जुइत संकल्प याइगु थ्व ई ख: । लछितक थुलं च्वना: , याइगु थ्व धार्मिक ज्याझ्व: ख: । श्रावण शुक्ल पारुनिसें भाद्रशुक्ल पारुतक हनीगुं थुगु महिनायात धर्ममास धका: जोड वियात:गु ख: । झिंछलातक जीवन व्यवहारय् च्वना: यानागु अकुशल पापकर्म, दुष्कर्मयात त्व:ता: पुण्य संचय याय्गु अधिस्थान याय्गु थ्व: महिना जूगु ख: । शील विनयया नियम पालन याय्गु , दानप्रदान याय्गु बौद्ध सम्पदात प्रदर्शन याय्गु , कला, संस्कृतिं जा:गु बुद्ध दर्शन कथंया थ्व महिना ख: । सत्य, त्रेता, द्वापर व कलि धइत:गु प्यंगू युग मध्ये अधमगुकथं कयात:गु कलियुगया उदय् जूगु दिं धका: गुंलायात कयात:गु दु । कलियुगय् जुइगु दोषयात निवारण याना: सौभाग्य लाभया लागि धर्मकर्म याय्गुया गुन दुगुलिं झिंनिगू ला मध्ये वया थुगु ला गुनला (गुंला) ख: । व्रत, उपवास च्वनेगु मद्यमास व असत्य वचनयात त्व:तेगु थ्व ई ख: । थ्व इलय् धर्मवाद्यया नामं नेकू प्वीगु, धा:, दमखिं थाय्गु अथेहे छुस्या: , भुस्या: व ता: थाना: मनूया सुषुप्त अवस्थायात जागृत याइगु ख: । थथे गुंलां नौ बाजा थाय्गु नवग्रन्थ ब्वनेगु, नौ प्रकारया बुब: नय्गु व गुजू लं फीगु आदि याना: ‘शारीरिक मानसिक सन्तुलनय् च्वना: सन्तोषमय जीवन हनेकथं जुयाच्वंगु दु । धार्मिककथं तामाङ ” शेर्षा व सँय्तसें नं थ्व गुंला पर्वयात मानय् या: । अय्ला नेवा:या संस्कृति जीवन पद्धति न्ह्यानाच्वंगु थुगु याय् थ्व पर्व नेवा:या हे छगू धर्म परम्परा जूगु दु । गुंलाभरि शुद्ध, स्वच्छ मन, वचन व कर्मया प्रतिपालन याइगुलिं तन मनं लगयज्वीगु याइगु ख: । अथे धइगु झिगुलिं इन्द्रिय अर्थात् मिखा, न्हाय्, न्हाम्पं, म्हुतु, म्ये अले ल्हा:, तुति, यौनाङ्ग, शरीर व चित्तयात होसपूर्वक वशय् तया: च्वनेगु ख: । थुगु हे मुंलाय् दूने पवित्रगु नख: चख: लानाच्वंगु दु | बासुकी क्षेत्रया नामं थुगु थाय् नेपालमण्डल धका: नां जा । थन व्यवहारय् हनीकथं अल्पबृष्टि, अनावृष्टि, अतिवृष्टि, उत्पातवृष्टि, खाण्डवृष्टि व घनघोरवृष्टि मजुसें सुवृष्टि जुया: सहकाल जुयाच्वनेमा धका: नागपूजा याइगु नागपञ्चमी ख: । श्रावण शुक्ल अष्टमी खुन्हु यल पन्ध्रा जुइगु ख: । वास: कथं क्याति त्वनेगु गुंपुन्हि ख: । सांस्कृतिक प्रदर्शनी बुद्धविहार भ्रमण याय्गु श्रावण कृष्ण द्वितीया मतया: ख: । जन्मदाताया गुण लुमंकेगु भाद्रकुष्ण औंसी झबुया ख्वा: स्वय्गु ख: । व्रत पुवंकेगु भाद्र कृष्ण पारु नुफ्यनेगु याना: सदा कालं’ स्वस्तिया कामना याना: लसता भ्यय् याय्गु आदि थुबलय् हे जुइगु ख: । थुज्व:गु कथंया विशेषतायात क:घाना: छगू इतिहास हें क्वबिया: परम्परा हना वयाच्वंपिं आचरंण शूद्धिपाखे तापाना वनाच्वन ला धैथें थौंया परिस्थिति खनेदु थें जुयावयाच्वंगु दु । अन्धपरम्परा व उखेथुखेया लहैलहैलय् जुया: धात्येंया ज्ञान गुणपाखें निवृत्त जुयावनाच्वन ला धइगु नं थौं आभास वयाच्वंगु खनेदु । थ:गु गौरवमय जातित्वया आत्मनिर्भरतापाखे तापाना: कर्किया भरय् पर्व संस्कृति हनेगु थें नं जुयावयाच्वंगु खनेदु । लछितक हनाव:गु व्रत उपवास गुबले क्वचाइ थें लछितक सेवन मयासें च्वंगु मद्यमांस नय् त्वनेगु दिं गुबलय् वइ थें धका: अधैर्य जुया: पारुभ्यय् न्याम्का: तन्न अय्ला: त्वने ला धैथे या:गु प्रवृत्ति खनेदयावयाच्वंगु दु । बौद्ध बाजं थाना: नं अय्ला:या सुरय् प्याखं ल्हुइगु, तिंतिं न्हुइगु, होहल्ला याय्गु विकृतपना ब्वलनावयाच्वंगु दु । पारु भ्यय् ला मानौं लिपा वइगु झिंछलाया पाप दुराचार न्ह्यकया: बुद्ध शिक्षाया विपरित मद्यमांसया पर्वकथं हनीगु थें जुलला धाय्थाय् दयाव:गु दु । धर्मप्रतिया होशहवास हे गुमय् जुजुं वनाच्वनला‘ धै थें जू । लछितक हंगु ब्रत ला छन्हुं हे भंग याय् थें जूगु नं वा: चाय्के मफैच्वंगु दु । थुज्व:कथं जुया: नं बुद्धदर्शनया गौरव धयाच्वंगु दु , प्यम्ह मनूया न्ह्य:ने पर्व हना धका: बुद्ध धर्मया हाँकधांकया स: थिनाच्वंगु दु । थुज्व:कथंया अधोगामी विकुतिपाखे ध्यान तया: गुन दुगु ला गुंलापर्वयात न्हापाया आशय थें तुं पुन:प्रतिष्ठा (Rehabilitation ) काय्म याय् गुकथं पला: न्ह्याके मालाच्वंगु दु । नेपा:या गौरव थुलं तय्त , बौद्ध जनजीवनया नमुना ब्वय्त गुँलापर्व थें या:गु नख: पर्वया अस्तित्व जोगय् याय्गुली सजग जुइ मा:गु खनेदु । डा. चुन्दा बज्राचार्य गुंला डा. चुन्दा बज्राचार्य स्वयम्भू पुराणकथं उबलय् नेपा:गा: लः मुनाच्वंगु छगू पुखू खः । अज्याःगु थासय् विपश्वी बुद्ध बिज्याना: पलेस्वांमा पिनाथका बिज्या:गु खः । व हे पिना बिज्याःगु पलेस्वां माय् पलेस्वां बुयाः उकिइ द्यःने धर्म धातु ज्योति रूप स्वयम्भू उत्पत्ति जुसेंलिं महाचीनं महामञ्जुश्री व वसपोलया तिरिपिं वरदा व मोक्षदापिं नापं बिज्याना: स्वयम्भूया ज्योति रूप उत्पत्ति जुगु दर्शन या: बिज्यात । चोभारया जबं खवं च्वंगु पहाडय् छखे वरदा मेखे मोक्षदायात तया: थःम्हं चोभारया पहाड थःगु खड्गं पाला: मुनाच्वंगु ल: पित छ्वयाः मञ्जुपत्तन नामं शहर दयेका बिज्यात । वरदायात तयाबिज्या:गु पहाड फूच्च: व मोक्षदायात तयाबिज्या:गु पहाड धिलाच्व नामं प्रख्यात जुल । थ्व हे ज्योति रूप स्वयम्भूयात महायान धर्मया गुरू शान्तिकराचायं स्वयम्भू महाचैत्य दयेका बिज्यात । शान्तिकराचार्य स्वयम्भू महाचैत्य निर्माण याये न्ह्यः चैत्य सेवा यायेगु परम्परा न्ह्याये घुंकल धयागु बौद्ध विद्वानतय् धापू दु । न्हापाया उगु चैत्य सेवायात हे थाैकन्हय् गुंलाधर्म धायेगु याना वयाच्वंगु खः । नेपाल संवत्या झिनिगू ला मध्यय् छगू ला श्रावण शुक्ल पक्ष पारु निसें लछि यंक बौद्धमार्गीपिसं गुंला बाजं थाना: चैत्य दर्शन याना: नाम संगीति पाठ याना: हनीगु ला गुंला खः । येँया नेवा:तय् विशेष याना: गुंला बाजं थाना: स्वयम्भ् महाचैत्यया दर्शन या: वनीगु हे गुंला धर्म ख:
