१. आख: (Alfphabet)

omnamobagiswaraya

१.माआख: (Vowel )

आ  इ  ई  उ  ऊ 
ए   ऐ औ  अं  अ:

नेपालभासाय् मूगु माआख: खुग: जक दु। गथे-

* ि
का कि कु के को

लिउने छुं आख: तना च्वंथाय् जक

अ: आ: अं
: ा: ाै
कः काः की कू कै काै कं

छ्यलेवं गाः। 

मेथाय् सकभनं च्वेयागु हे खुगः माआखलं चाय्के । नवाय् थें च्व नं च्वय् । गथे —

चिहायक नवाय्थाय्‌ ( ह्रस्व )

अ  न,व,छ,सल,मत
(ा) ला,जा,मा,जा,हा 
(ि) सि,जि,मि,छि,हि
(ु) कु,सु,छु,भु,दु 
खँ,कुँ,लँ,लुँ,धुँ, 

ताहाय्क नवाय्थाय्‌ ( दिर्घ )

(ः) कः,लः,जः,स:घ:
(ाः) काःसाःह्लाःजा:भा:
ई  (ी) की,झी,मी,पी,सी
ऊ  (ू) कू,भू,मू,जू ,धू 
लं,स्वां,पं,कां,सुं 

लितँसा चिं (:) व (य् , इ ) च्वना वइथाय् तंगु आख: लुया वइ। छाय् धा:सा व चिं मूगु खँग्वलय् जक च्वनि। गथे –

लः—लख॑,लखय्
ध:—धलं, घलय्‌
काः—कालं, कालय्‌
झ्याः—झ्यालं, झ्यालय्‌
जः—जलं, जलय्‌
खः-खतं, खतय्‌
खाः—खालं, खालय्‌
प्वाः—प्वाथं, प्वाथय्‌
की -किलं, किलय्‌
मी—मिच, मिचय्‌ .
जू—जुलं, जुलय्
भू—भुलिं, भुलिइ
धी—धिक॑, घिकय्‌
पी—पिकं, पिकय्‌
धू—धुलं, धुलय्‌
पुखू—पुखुलिं, पुखुलिइ

२.बाआख: (Consonant)
नेपाल भासाया थःगु पहः कथं बाअखः नीखुगःजक

ति धों ति धों ति  
कथुं 
न्यतालं 
वां 
म्हुतुसिं 
  नायुस
      कथुं 
ति (तिस्स:)—धों(धोंस:)
“ङ,ञ,न,म,”-न्हासं नं पालाक थ्वया च्वनि। 
“ङ”-कथु व न्हासं,
“ञ”-न्यता: व न्हासं,
“न” वा  व न्हासं ,
“म” म्हुतिसि व न्हासं। 
मे थतुइका थक्वं थ्वके मा:गु “ट, ठ, ड, ढ, ण, श, ष” व न्यतालं मे काका:पिकाय् मा:गु “श” नेवा: भासाय् मदु। उकिं नेपाल भासाय्‌ च्वेयागु नीखुगः जक बाआख: छ्यलेवं  गाः । कतःभासं दुहां वःगु खंग्वलय् न॑ “ट, ठ, ड, ढ, ण, श, ष” गनं हे मछ्यले। गथे-
मोतर, मास्तर, कोत, धंग, सेंथ, गनेस, आसा, देस, सीर्सक, संघर्स, सोसन, सासन, , भासन, भासा, आकास, देस…।
‘ब’-‘व’
ब–म्हुतुं क्‍वज्वइ बलय् ‘ब’ जुया वइथाय् सकभनं ‘ब’ हे च्वय् । गथे-
बलचा, बाखं, बेलि, बुँ, बुन्हि, बिखू ,बिकः, (थें) बिबेक, बिस्‍व, बिस्वास, बाताबरन, बिद्या, बिनय, बिस्नु ‘व’ जुया वइथाय् सकभन॑ “व” हे च्वय् । गथे-
वने, वाले, वल, वात, वइ, वाइ ।

३.चिना आख: (Joined Letter)

‘य’ लिसे क्य ख्य ब्य ल्य
‘व’ लिसे  क्व ख्व ह्व ल्व

अथेहे नेपाल भसाय् ‘ह’ लिसे नं आख: चिनेगु या: । गथे —
‘ह’ लिसे ‘न’ चिनाआख:

न्ह न्हा न्हि न्ह्य न्ह्या
न्हकु न्हाय् न्हिसु  न्ह्यपु न्ह्योने

‘ह’ लिसे ‘म’ चिनाआख:

म्ह म्हा म्हि म्ह्य म्ह्या
म्हगस म्हासु म्हिते म्हुतु म्ह्याय्

‘ह’ लिसे ‘र’ चिनाआख:

ह्र ह्रा ह्रि    
त:ह्रं अह्रा: अह्रिं    

‘ह’ लिसे ‘ल’ चिनाआख:

ल्ह ल्हा ल्हि ल्हु  
ल्हाये ल्हुति ल्होंपा ल्हुकु   

‘ह’ लिसे ‘व’ चिनाआख:

ह्वने ह्वाचु ह्वालु ह्वान्तां
Spread the love