श्रीनीलबाराही गण प्याखं

कृष्णा श्रेष्ठ
नरदेवी

          बोडे देश खोप: जिल्लाया पश्चिम पाखे च्वंगु छगु पुलांगु शहर ख: | मध्यपुर नगर पालिकाया पुलांगु थ्व शहरया पुर्व दुवाकोट,उत्तर पाखे येंया काठमाडौँ जिल्ला या गोठाटार, व पश्चिमे मध्यपुरया नगदेश व ठिमी दुगु जुल |

            नेपा: दे कला संस्कृति जागु बिश्वय चर्चित थाय् ख: | थन बिस्कं बिस्कं या धार्मिक व संस्कृतिक प्याखं त दु | थाय थासय् दुगु प्याखं दें छक, गुलिं (बाह्र बर्ष ) झिन्निदं या छक केनेगु नं याइ | अथेहे खोप: देशया बोडे नं दच्छीया छक श्री नीलबाराही गण प्याखं पिकाया स्वचा पेन्हू प्याखं हुइकेगु चलन दु | थ्व प्याखं भाद्र कृष्ण पक्ष द्दितीया खुन्हु निसें पंचमी खुनु तक( )स्वचा पेन्हु ल्हुइकेगु याई | 

        थ्व प्याखं या गणय् झिन्गुम्ह (१९) देवदेविपिं दु | थुकीं भैरब- छम्ह (१), बाराही- प्यम्ह (४), कुमारी- प्यम्ह (४), सिंह(सिंद्द्य:)- प्यम्ह(४), गणेश- प्यम्ह(४), द्द्वारपाल- निम्ह (२), याना झिन्गुम्ह (१९) दई | नापं प्याखं ने देवदेवीपिं व्यक्ति यात छम्ह: छम्हे: सित छम्ह: छम्ह: हे ज्वकालु (ज्वनिपिं) दइ | ज्वकालु पिन्सं द्द्य: प्याखं ल्हुइबले व मेमेबले उखेथुखे यायेत ग्वाहाली, याना नापं नापं हे जुइ | थ्व प्याखंने ज्वकालु बाहेक मे मेपिं ब्यक्तिपिंस नं ग्वाहाली याना: च्वंगु दइ |

             भाषा बंशाबली व देवमाला बंशाबली कथं करिब (२४००) निप्यस दं न्ह्य उज्जैन नगर या राजा विक्रमादित्य नेपाल वबले हरिसिद्दी देवी प्याखं (जलप्याखं) न्ह्याकुगु ख: | नेपा: मण्डले गण प्याखं त अप्व धायथें मल्लकालं तिनी न्ह्यागु खनेदु | ने.सं. ६३३ सं खोप: देशे अनिकाल जुगुलिं जुजु सुबर्ण मल्ल (भुवन मल्ल नं धाई) खोप: दे या नवदुर्गा प्याखं पिकागु, अले थ्व नापं नापं हे थिमी या लायकू भैल: द्द्य: व बोडेया नीलबाराही प्याखं नं न्ह्याकुगु ख: धइगु खं बंशाबली दु |

             जन कथन कथं थ्व नीलबाराही गण प्याखं स्वयम् नीलबाराही द्द्य: नं हे स्यना: पिकागु ख: धइगु दु | गथे धासा: थ्व कथं न्हापा न्हापा बोडेया नीलबाराही जंगल नापं “चुलिचाड़ो” धा थाय् बुईं ज्या: याना: च्वंबले नीलबाराही द्द्य: ध्वं (स्याल) जुया टिगनी च्वंगु जंगलय् यंका प्याखं स्यना: गनं यंकु ख: अनहे लितछ्वया हल | आतकनं प्याखं स्यंगु थाययात गंख्य: चा धाई | प्याखं, गुलिसिन पेन्हु, गुलिसिन लच्छी, निला स्यना हगु नं धाई | प्याखं स्यना: लिहाँ वबले (बुँज्या: याना थाय) ज्या: यायेगु ज्याभ् (कु,कुकिचा) व बस्तु त (दुगु, च्वले) गन त्वता थकुगु ख: अन हे दयाच्वन |

          थथे प्याखं स्यने धुंका प्याखं या बिधिबिधान त ताम्रपत्रखे च्वया बिया हगु जुल | थुकिया आख: बांलाक मथुगुलीं तान्त्रिक भीमदत्त कर्माचार्य यागु ग्वाहाली कथं नीलबाराही या गण प्याखं ध्वं तयगु छेंन पिदंगु ख: धइगु खं आतक नं पुष्टि जुयाच्वंगु दु | थ्व थथे ख: कि – आतकं ध्वं तयेगु छें नास: कुथि वा प्याखं स्यनिगु थाय् अ: खा: (आँगन) दनी | थन खाँसि धाथाय् नं प्याखं लिहाँ वयबले बिदा कायेगु चलन दु |

          पेन्हुतक हुइकिगु प्याखं न्ही न्ही अ:खा अर्थात् द्द्य: छेंनं पिहाँ वया लाछितोल, लायकु, बिष्णुघाट, भांगुतोल जुया खाँसी टोलय् हई | खाँसितोलं लाछीतोलजुया द्द्य: छें लिहंवना प्याखं सिधयेकी | प्याखं जोछी फुकं गण द्द्य: पिनी छप्वा: छ्प्वा: सुकुन्दा च्याका: त:गु दइ | भैरब व दकसिवे लिउने च्वनिम्ह: गणेद्द्य: या मुस्याँ (चिलाख) दइ उकिं सुकुन्दा च्याके म्वा: |

         भाद्र कृष्णपक्ष द्दितिया निसें पंचमी खुन्हु तक जुइगु थ्व जात्राय् थन मनूतय्सं तधंक, हर्षो उल्लास कथं द्द्य:पिंन्त पूजा छाया: हनी, आतकं नं हना वया च्वंगु नं दु | थुकी अन च्वपिं जक मखु, पिने पिने च्वं वनाच्वपिं तर अनया स्थानीय बासिन्दा तयस्ं नं जात्रा जोछी न्ह्याखुनुसां लाका पूजा, मखुसा दक्षिणा जुसां छाय् मागु चलन दु | थ्वबले थनया मनूतयसं बुँ ज्या: व मेमेगु ज्या: याइ मखु | टिगनीनं जात्रा यात मागु मुस्याँ (चिलाख) ज्वना:वयेमा गुकिं नीलबाराही प्याखंयात् “टिगनी या मिखा: बोडे या जात्रा” धका: धाइ नापं पुर्खापिंस धार्मिक आस्था, बिश्वासं लल्हानात:गु छगु संस्कृतिक सम्पदा या रुप थ्व प्याखंयात न्ह्याबलें न्ह्याना च्वने फयेमा धइगु टेवा बिया च्वंगु खनेदु |

          एतिहासिक नीलबाराही प्याखं यात भाषा बंशाबली महालक्ष्मी प्याखं नं धा:गु खनेदु | मल्ल कालय् देशे सुरक्षायु लागि अष्टमात्रिका स्थापना यागु तर बोडे चाहिं त्रि-देवी जक स्थापना यागु खनेदु | त्रि-देवी मध्ये नीलबाराही गण प्याखंने बाराही व कुमारी जक दुथ्याकात:गु दु | थुकिया कारण महलक्ष्मीया उग्र पन ख: धइगु कथन दु | तर थ्व श्री महालक्ष्मी द्द्य: प्यम्ह महालक्ष्मी धका: काइगु लि छम्ह: ख: |