शाक्यजाति
सुवर्ण शाक्य
१. म्हसीका
शाक्यत जुजु कुलयापिं ख: । जम्बुद्वीपया इछ्वाकु वंशया छम्ह जुजु ओक्काक धइम्हसिनं थः न्हापांयाम्ह कला:पाखेंया मस्तय्त राज्यं पितिनाछ्वसेंलि इमिसं थ:गु पुरुषार्थ स्थापना या:गु कपिलवस्तुइ जुजु कुल स्वना: राज्य यानाच्वंगु सिया: अबुम्हसिनं इमित “शाक्य” अथवा शक्तिदुपिं बाय् ज्याय् सामर्थपिं खः धका: धा:गु उदगारकथं ओक्काकया सन्तान “शाक्य” जाति जुयाब्यूगु ख:। थुकथं हे थुमि कोलीयतनाप बिहावारी स्वापू दया: इपिं न॑ शाक्यवंश धायेकूपिं कथं कपिलवस्तु व देवदहयापिं निखल: नं शाक्य जूगु ख: । इमि निखल:सियां थ:थ:गु गणराज्य दु ।
कपिलवस्तुया शाक्यकुलय् सिद्धार्थ गौतमया जन्म जूगु ख: । सिद्धार्थ थ:गु तःधंगु कुतलं बुद्ध जुया: महामानव धायेकूम्ह ख: । गौतम बुद्ध स्वया: छुं समय न्ह्य:निसें बुद्धया ईतकं हे शाक्यतसें सामाजिक, आर्थिक, सांस्कृतिक व धार्मिक जीवनकथं सभ्यताया शिखरय् थ्यना: इमिसं समृद्धिशाली जीवन हंगु ख: । कपिलवस्तु गणराज्य चिकिचाधंसां उगु राज्य समुन्नत व सुसंस्कृत अवस्थाय् दुगु ख: । उबलय् कपिलवस्तुया पूर्वपाखे मेगु शाक्यवंशीय गणराज्य नं दुग ख: ।
कपिलवस्तुयापिसं अन्तर्जातीय मिसापाखें दुम्ह म्ह्याय्मचायात कोशलया जुजु प्रसेनजितनाप थ्या:म्ह हे धका: ब्याहायानाबिसेंलि वयापाखें विडूडभ धइम्ह काय्मचा छम्ह दत । विडूडभ राजकुमार जुयाच्वंबलय् वइत कपिलवस्तुयापिं पाजुपिं शाक्यतसें मथ्या:म्ह पाखेंया भिनामचाकथं अपमानजक व्यवहार या:गु धका: लिंपा थ: जुजु जुइसाथ वं कपिलवस्तुया छम्ह छम्ह शाक्यतय्त बाकि मतय्भनं स्याये पाले यानाबिल। थुगु अत्याचारं ग्याना: उखेंथु्खें बिसिवंपिं शाक्यत थ्व:चा थ्व:चा जुया: पिप्पलिबन, राजगृह, वैशाली, विदिशा आदि थासय् बिसिवन ।.
थ्वहे झ्वलय् सुं सुं शाक्यत स्वनिगलय् नं वल । कपिलवस्तुं बिसिवंम्ह छम्ह शाक्य ‘भारतया उत्तरपश्चिम किनार उद्यान (उड्डयन) धइथासय् ध्यंका: कालान्तरय् व’ अनयाम्ह हे जुजु जुल। अन वया काय् उत्तरसेनं राज्य यात | मेखे पिप्पलिबनय् वंपिं शाक्यतसें अन बस्ति स्वन । अन मुजुर (म्हय्खा) तसें जायाच्वंगु जुगुलिं उगु थाय्यात मोरिय धाइगु जुयाच्वन । आक्रमणकारीतसें अन हमला या:बलय् छम्ह प्रमुखया कला: अनं बिसि वना: पाटलीपुत्रय् शरण का:वन । प्वाथय् दुम्ह उम्ह मिसां बुइकूम्ह मचाया नां चन्द्रगुप्त ख: ।
चाणक्य नांया छम्ह विद्वान्म्ह बर्मूया ग्वाहालिं नन्द जुजुपिंगु तख्ता पुइका: चन्द्रगुप्त अन जुजु जुल । चन्द्रगुप्त मौर्यया नामं सम्राट् जूम्ह थ्वया छय् बुद्धधर्मय् तसक॑ नां जा:म्ह सम्राट् अशोक ख: । विडूडभं कपिलवस्तु ध्वस्त या:गुया झ्वलय् बिसिवंपिं शाक्यत थौं नं भारतया बैस नगर व साँ चिं सत्तिक च्वंगु भिल्सा धइगु थासय् यक्वं दनि । थथेहे श्रीलंका, बंगलादेश, थाइलैण्ड व तिब्बतपाखे नं शाक्यत दु धइगु खँ न्यनेदु ।
कपिलवस्तुया शाक्यत ब्यापार व धर्मप्रचार आदिया कारणं नं थीथी इलय् थी थी पुचलय् स्वनिगलय् बाय् हिला: च्वंव:गु दु । भारतय् मौर्यतय्त त्याका: राज्य या:म्ह पुष्यमित्र शुंगं भारतया उत्तरपाखेया मैदानय् बुद्धधर्म व बौद्धतय्त तच्वतं दमन यात । उकिंयानाः केपिलवंस्तुया आपालं शाक्यत स्वनिगलय् वयेगु यात । थन शाक्यतय्गु आवादी ख्वातुल, क्वातुल । धर्मप्रचारया झ्वलय् व:पिं ब्यापारीतनाप यक्व शाक्यत वःगु दु। थथे वःगु ला विडूडभया कपिलवस्तु विनाश स्वया: न॑ न्हय:हे ख: । स्वनिग:यापिसं थन भिक्षुपिं खंगु न्हापांगु ई वहे जुइ ।
. स्वनिगलय् इलय ब्यलंय् दुहाँ वयाच्वंपिं शाक्यतसें गुगुं कचिंग: मदयेक बुद्धधर्मयात क:घाना यंका:लि थम्हं फक्व थनया परिस्थितिं ब्युक्व शील व विनय नियमत पालन यात । लिपा थन महायानीतय्गु प्रभाव ला:वल । शाक्यतसें थन थ:थाय् हे चैत्य दयेकेगु यात । लिपा जूलिसे थी थीकथंया बाहा: बहिया सृजना जुल । भिक्षु जीवन हने थाकुयाव:लिसे इपिं गृहस्थ न॑ जुयाहल । गृहस्थ जूसां ईमिसं थ:थ:गु विहारय् छुं दिनयागु लागी जूसां प्रब्रज्या कायेगु यानाहल । संघ परंपरायात मत्व:तुसे प्यन्हुजक जूसां प्रब्रजित जुया: इमिसं गृहस्थभावय् हे संघपरंपरायात ल्यंकातल ।
पुच: पुच: जुया: इलय् ब्यलय् थन दुहाँ व:पिं जुया: इमिसं थन थःगु है पहलंजक जीवन हने फइगु मजुल । इमिसं थनया लकसनाप मिले जुयावनेमाल । अप्व: म्हो इपिं थनया आदिवासीपिनिपाखें प्रभावित जुल । थथे जुजुं कालान्तरय् न्हूव:पिं व पुलांपिनि दथुइ बानिचानि ल्वाकज्यात जुइमा: । खासयाना: सांस्कृतिक ख्यलय् थुकथं मिश्रण जूवंगु सीदु । थौंया नेवा:जाति थथेहे न्हूपिं व पुल्लांपिनिगु सम्मिश्रणया रीति कथंयापिं खयां न॑ इमिसं थ:गुपनयात सुसभ्य व सुसंस्कृततालं रीतिस्थितियात नवजातिकथ॑ न्ह्यचीकायन ।
शाक्यत न॑ थ्वहे लकसय् लाना: नेवा: जुया: थःगु अस्तित्व तःपिं जुल । नेवा:या विविधता मध्येय् बौद्धत्व छगू न॑ थुमिसं क:घानावयाच्वंगु जुल । परिस्थितिवश विभिन्न लजगा:, बनेज्यायेगु व सरकारी ज्याखं: याना: स्वनिग:या शाक्यत नेपा:या थी थी जिल्लाय् च्वंबन । आ: शाक्य परंपरायात क:घानाच्बंपिं: शाक्यत जिल्लाया मूमूगु धासय् छधीकथं संघ परंपरातक॑ क:घाना: च्वनावयाच्वंगु दु । थुगु जातिया उपत्यका व नेपालमण्डल मूगु थाय् जुया: पूर्वपश्चिमया मूमूगु जिल्लाया शहरय् थुमिगु बस्ति दुगु जुल । धुगुकथं जनसंख्याया कथं शाक्यत निगू लाखया ल्याखं दुगु अनुमान दु ।
थ्व जाति हस्तकलाशिल्पय् नेवा:जातिया हे न्ह्यलुवा:कथ॑ प्रमुख सीप न्ह्यब्वयाव:गु जाति जुयाच्वंगु दु । नेपालीसंस्कृतिया विभिन्न पक्षय् शाक्य जातिं यक्व योगदान यानावयाच्वंगु दु । सीपया नां न्ह्यथनेबलय् वास्तुकला, मूर्तिकला, धातुकला, काष्ठकला व लजगा:कथ॑ ल्वहेँ क:मि, सिं क:मि, दँ क:मि, लूँ क:मि, जुहाराती आदिया ज्या न्ह्यथनेबह: जू । साहित्य, संगीत व कलापाखे नं उतिकं महत्वपूर्णकथं थुपिं न्ह्यथनेबह: जुइक नमूना जुयाच्वंगु दु। थुगु जातिया काय्मस्त म्ह्याय्मस्त नेवा:पनं गणेश, भैरव व कुमारीया तँ य् च्वना: सरकार व जनस्तरया मान्यताकथं नेवा:मात्रया हे प्रतिष्ठाया बस्तु जुया: च्वनाब्यूगु दु।
शाक्यतय्त नेपालय् बाँ डा धायेगु या: । थ्व खँ ग्व: बडाया अपभ्रंश ख: अले वन्द्यया प्रतिरूप ख: । शाक्यतय्त “बरे” धाइ । थ्व खँ ग्व: नं “बदे” या अपभ्रंश ख: । “वन्द्य ‘या “वन्दे” जुजुं “बरे” जूगु खः । भिक्षुत्व ग्रहण याना: इपिं वन्द्य जूगु ख: । वन्द्यया अर्थ बन्दना याये बह:म्ह धा:गु ख: । थनया जुजु जितेदास्तिया खँ न्ह्यथने द:सां, शाक्यजातिया परंपरा यक्वं पुलांसां शाक्य खँ ग्व: छ्यलात:गु पुलांगु इतिहास खने मदुसां लिच्छवि जुजु वृषदेवया पालय् भाषावंशावली आदिइ“बाँ डा” खेँ ग्व: छयलात:गु दु ।
बौद्धजगत्या थ्व बाँ डाया नामं बरेगां. अथवा बँ डेगाउँ धका: गोदावरीइ वनेगु जल धइगु थाय्या लँ पाखे छगू गां हे दु । पंज्राथें जा:गु बौद्धनख:यात बाँ डाजात्रा धका: थौंतकं धा:नि । जुजु जयस्थिति मल्लया राज्यकाल ने.सं ५०० स दानपत्र आदिइ शाक्य खँग्व: हे छ्यलात:गु दु ।