Jheegu Information

All information of newar community.

येँयाः, दागिं व यंकीदः

श्रीकृष्ण महर्जन

        येँया मौलिक नखः येँयाः खः । न्यंकं बाखं कथं स्वर्गय् इन्द्रया मांया अपसं च्वनेगु नितिं पालिजाः स्वां माःगु अले येँया मरु सतः लागाय् वया पालिजाः स्वां इन्द्रं खुया काःगु जुया ज्वना चिनातःगु खः धाइ । थ्व हे बाखंया आधारय् इन्द्रजात्रा सुरु जूगु कथं नालातःगु दु । पृथ्वी नारायण शाहं नेपाः एकिकरणया नामय् येँयाःया क्वनेयाः कुन्हु षडयन्त्रपूर्वक येँय् आक्रमण यानाः त्याकाः थः राजगद्दीइ च्वंगु खः धाइ ।

         येँयाः नाप किलाघःया दीप्याखं, हनुमानध्वाखाय् यःसिं थनीगु नापं यःसिं क्वःथलीगु, हाथु द्यः, इन्द्र ब्वज्या, श्वेत भैरव, स्वच्छन्द भैरवनिसें थीथी भैलः द्यःया प्रदर्शन, किलाघःया पुलुकिसि प्याखं, हल्चोया पुतुवारतय्गु सवःभकु प्याखं, मजिपा लाखे प्याखं, ख्वपय् च्वंपिंसं हइगु महाकाली प्याखं, बसन्तुपुलिइ क्यनीगु दश अवतार प्याखं, हनुमानध्वाखा लागाय् मत च्याकीगु , बाखादे आजु, कुमारी तलेजुइ प्रवेश, वंघः आजु, उपाकु वनीगु, बलं भ्वय् नकीगु, कुमारी, भैरव व गणेद्यःया रथ चाःहिइकाः याइगु क्वने याः, थनेयाः नापं नानिचा याः, दागिं पिकाइगु, बौमत वनीगु नापं यक्व कथंया गतिविधि स्वानाच्वंगु दु ।धर्मिक, सामाजिक, सांस्कृतिकनिसें यक्व खँ स्वानाच्वंगु येँयाः धइगु राजनीतिक घटना नाप नं स्वनाच्वंगु अले येँया छगू महोत्सव जुयाच्वंगु खनेदु । 

        येँयाः नाप स्वापू दुगु यक्व खँ दयां नं इन्द्र, इन्द्रया मां, यंकीदः अर्थात इन्द्र दह नाप स्वापू दुगु पक्ष नं तसकं महत्वपूर्ण खः । यंकीदः इन्द्र व दागिं नाप स्वापू दुगु धइगु नेवाः समाज दुनेया मृत्य संस्कार नाप नं स्वापू दुगु विषय खः ।मृत्यु संस्कार धाये धुनेवं थःपिनिगु पितृ अर्थात मदये धुंकूपिं अले स्वर्ग नाप नं स्वापू दुगु विषय खः । 

        दच्छिया दुने थः मदुपिं छेँजःपिंत स्वर्गय् छ्वयेगु अले मदये धुंकूपिं मनूतय्त नापलायेगु कथं यंकिदः वनाः पितृतलिसे खँ ल्हायेगु नापनापं स्वर्गय् वनेगु निंतिं यंकीदः तक वनाः त्वःतः वनेगु नापनापं व हे यंकीदः अर्थात इन्द्र दहलय् वनाः म्वः ल्हुयाः लिहां वयेगु खः धाइ ।

दागिं वनीगु

         दागिं धइम्ह इन्द्रया मां खः धाइ । स्वर्गया जुजु इन्द्र थः मांया नितिं पालिजाः स्वां येँ देशय् वयाः काःवःगु इलय् नेवाःतय्सं ज्वनाः चिनातःगु अले इन्द्रयात मालेत वया मां दागिं येँय् वःगु खः धाइ । स्वर्गय् च्वंम्ह इन्द्रया मां हे दागिंया रुपय् वःगुलिं थः मदये धुंकूपिं मनूतय्त अर्थात पितृतय्त नं स्वर्गय् यंकेमाः धकाः दागिंया लिउलिउ वनीगु खः धाइ ।

           उकियात हे दागिं वनेगु धाइ । दागिं धकाः इन्द्रया मां लसिंया रुप कयाः वःगु खः धाइ । येँयाःया झ्वलय् क्वनेयाः कुन्हु रथ जात्रा क्वचायेवं दागिं पिहां वइ । दागिं जुयाः पिहां वइम्ह मनुखं तुतिइ घंघला न्ह्यायेगु याइ । उकियात वायु न्ह्यायेगु धाइ । जब वायु न्ह्याइ अबलेनिसें दागिं जूम्हेस्यां सुयात नं न्ववाये मजिउ ।

        अले वसः पुना ख्वाःपाः पुयाः येँया मरु छ्वासपाखाय् च्वंगु द्यःछेँनं दागिं पिहां वइ । सुथंनिसें नीचि याना च्वनीम्ह दागिं जुइम्हेसित वायु न्ह्याये न्ह्यः दागिं नाप नाप वये मफुपिंसं सुथंनिसें हे पुजा बिउवनी । दागिं जुयाः पिहां वयेवं दागिंयात पिखालखुइ पुजा याइ । अले जवं खवं ल्हाः ज्वनाः न्हापां थःने लागा चाःहिली ।

        तुयुगु ख्वाःपाः पुयाः दागिं पिहां वइगु इलय् लँय् स्वयाः वनीमखु स्वर्गपाखे हे स्वयाः वनीसा छेँजः मदुपिं मनूत अर्थात बर्खि च्वनाच्वंपिं मनूत दागिंया लं कचा ज्वना वं वइत वं वइत ज्वना सकलें छस्वाः जुयाः वनी । उगु इलय् दागिं वनीपिंसं च्वकिजा ह्वला वनी अर्थात गुता बीबः ह्वला वनीगु ।

       अथे दागिं वनीगु इलय् दकलय् न्ह्यःने मरुया किसानत अर्थात मरुया ज्यापुतय्गु तग्वःगु धिमे नापं धुन्या वनी, वयां लिउलिउ दागिं वनीसा दागिं नापनापं दच्छिया दुने मदुपिनि छेँजःपिं च्वकिजा ह्वलाः वनी । त्यंगःया कुमाः खलःत दागिं जुया वनीगु चलन दु । थुगुसी दागिं गुथिया नायः अले तःदँ न्ह्यःनिसें दागिं जुया वयाच्वनादीम्ह मंगलकृष्ण डंगोल दागिं जुयादी ।

       दागिं जुयादीम्ह डंगोलं धयादी कथं अथे दागिं जुया वनीगु इलय् वायु न्ह्यासांनिसें छकः छकः चाइगु अले छकः छकः मचाया वनी । दागिं जुयाच्वंतले हे अज्वःगु अनुभव जुइ । थनि नीन्यादँति न्ह्यः दागिं जुया वयाच्वनादीम्ह थः अबु दानरत्न महर्जन म्ह मफुगु इलय् कका पुनारां महर्जन दागिं जुयादीगु खः ।

        उगु इलय् दागिं जुयाः थःने चाःहिले धुंकाः क्वने मरुं कुहां वंगु इलय् बेहोश जुयादिल । अले सकलें जानाः लःलः यानाः चाःहीकल अले पुजा कायेगु यात । अबले छु जूगु खः धकाः न्यंगु इलय् पुनारां डंगोलं थःत नागया न्हाय्पनं दाःगुलिं अथे जूगु धयादिल । अन्ततः वय्कः म्ह मफत । खुला जक म्वात ।उकिं दागिं जुइगु धइगु तसकं थाकूगु खः अले नीची यानाः नियमय् च्वनेमाः धकाः मंगलकृष्ण डंगोलं धयादी । दागिं वंपिं सकलसिनं थःने क्वने चाःहिले धुंकाः ल्यंदुगु च्वकिजा अर्थात बीबः मरुया भुति सतः न्ह्यःने प्वंकेगु याइ । अनं लिपा दागिंयात लसकुस यानाः दुकाइ । अले तिनि दागिं नं पालं यायेगु ज्या याइ । थुगु कथं येँय् दागिं वनीगु क्वचाइगु खः ।

      अथे दागिं वनीगु इलय् लाखे, सवभकु, पुलुकिसि जक मखु बौ मत तकं नापलाके मजिउ धाइ । दागिं थःने चाःहिलाः क्वनेपाखे वनीगु इलय् साय्मितय्सं बौमत थःने न्ह्याकी । अले लिपा हाकनं क्वःने वनी । बौ मत वनीगु धइगु दागिं नाप नापं वंपिं सुं नं त्वःफिगु दुला धकाः माः वनेगु खः धकाः धाइ ।दागिं वनेगु ज्या क्वचाये धुनेवं सामान्यतयाः येँया मरु हितिया पूर्वपाखे स्वयाच्वंगु ल्वहं हितिया लखं ख्वाः सिलेगु, म्वःल्हुइगु याइ । व हितिं वयाच्वंगु लः धइगु यंकिदः अर्थात इन्द्र दहपाखें वयाच्वंगु लः खः धकाः धाइ ।

यंकि दः अर्थात इन्द्र दह

       थक्वातं उत्तरपाखे, भिमढुंगां दक्षिणपाखे, नैकापं पश्चिमापाखे व नागढुंगां पूर्वपाखे च्वंगु गुँच्वय् च्वंगु छगू थाय् खः यंकिदः । पृथ्वीनारायण शाहया फौजं किपुलिइ आक्रमण याःगु इलय् किपूमितय्सं स्याना बिउम्ह कालु पाण्डेयात ल्हाकूगु थाय् धयातःगु थाय् लिक्क लाःगु धार्मिक तिर्थ स्थल धइगु इन्द्र दह खः ।

      थौंकन्हय् चन्द्रागिरी नगरपालिका वडा नं १ लागाय् लाःगु येँयाः दागिं नाप स्वापू दुगु छगू तिर्थस्थलया रुपय् नालातःगु पुखू धइगु यंकिदः अर्थात इन्द्र दह खः ।यंकीदः लागां च्वय् पश्चिम उत्तरपाखे झंगः हिति दु । झंगःया म्हुतुं लः पिहां वयाच्वंगु हिति जुयाः हे झंगः हिति धाःगु खः । तसकं च्वय् लाःगु यंकीदः लागाय् छगू पुखू दयेकातःगु दु । पुखू लिक्क निगः ल्वहंयागु देगः दु ।व हे पुखुलिइ दागिं वना वःपिं मनूत म्वः ल्हुइगु खः । न्हापा न्हापा यंकीदः वनेगु नितिं लँ क्यनेत फय्खा, रामकोट, भिंमढुंगा लागायापिं साय्मितय्सं लँय् लँय् हे चिलाख अर्थात मूस्याः थें जुइक च्याकाः लँ क्यनातइगु खः । यंकीदः तक वनेगु धइगु स्वर्ग वनेगु अन्तिम विन्दुइ तक वनीगु कथं नालातःगु दु । यंकीदः लागां हे इन्द्रया मां दागिं स्वर्ग वनी धाइ ।

        अन तक थः पितृत वयाच्वनीगु अले अन पितृत अर्थात मदये धुंकूपिं वया च्वनीगु जुयाः नापलायेगु थाय् कथं नं नालातःगु दु । उकिं यंकीदः धइगु पितृ व मनूत दथुइ नापलाइगु थाय् खः धाइ । अथे चान्हय् यंकी दः थ्यनीगु इलय् तसकं खसु वयाच्वनी । खसु नापनापं हे पितृत अर्थात मदये धुंकूपिं मनूत वयाच्वनी धाइ ।अन च्वना पितृतलिसे सहलह ब्याकेगु नापनापं थः पितृतय्त स्वर्गय् यंकी धकाः दागिंयात इनाप यायेगु थाय् कथं हे यंकी दःयात नालातःगु दु । 

         यंकीदः अर्थात इन्द्र दह वना म्वःल्हुइ धुंकाः न्हापा न्हापा थक्वाःपाखे कुहां वइ । अन न्यातिं धाःगु खुसि दु । व खुसिइ म्वःल्हुइमाःगु चलन दु । व न्यातिंचा धइगु पञ्चतत्व ल्वाक ज्यानाच्वंगु लः वइगु खुसि धाइ ।न्यातिंचाय् म्हो ल्हुलकि मनूत झंगः जन्म कायेमाली मखु धाइ । अझ विशेष याना दलांबि जन्म काये मालीमखु धइगु मान्यता दु । अथे न्यातिंचा धुंकाः यंकीदः अर्थात इन्द्र दह नाप हे स्वापू दुगु इमाख्यलय् वइ । इमाख्यलय् इमा गणेद्यः दु । इमाः गणेद्यः धइम्हेसित इन्द्र विनायक धाइ । इन्द्र विनायक धइगु इन्द्र नाप स्वापू दुम्ह गणेद्यः धाइ ।

        उकिं यंकीदः अर्थात इन्द्र दह वना वःपिं व हे इन्द्र विनायक द्यःयात भागि यानाः जक छेँय् लिहां वनेमाः धाइगु मान्यता दु । थनी नीन्यादँ न्ह्यःनिसें दिनाच्वंगु यंकी दः अर्थात इन्द्र दह वनीगु ज्या थुगुसी संस्थागत रुपं हे वनेगु तयारी यानाच्वंगु दु । उकिया नितिं दागिं गुथिपाखें व्यवस्थापन यानाच्वंगु दु । ताःई तक दिनाच्वंगु यंकी दः वनीगु चलन थुगुसीनिसें सुरु यायेत्यंगु बांलाःगु खँ ला अवश्य नं खत थ्व नाप नापं येँयाःया व यंकीदः अर्थात इन्द्र दह नापया स्वापू व मेमेगु खँयात नं माला वनेमाःगु आवश्यकता दु ।

551 ShareLikeCommentShare

C

Spread the love

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Shyam Lal Shrestha
shyam-lal-shrestha-ji
Your Contribution