ग्यसुया दापू :-
ल्या | दापूया नां | दापू | दापूया नां |
१. | झिगू रतिया | १ लाल | छगू मय् (मय्च्छि) |
२. | झिगू मय्या | १ ताेला | छतला |
३. | प्यतलात्याया | ४.५ ताेला | अय्ताछि |
४. | अय्तानिया | ९ ताेला | बालं |
५. | निबालंया | १ पाउ | पंल |
६. | निपंलया | २ पाउ | बगल |
७. | स्वपंलया | ३ पाउ | स्वखि |
८. | प्यपंलया (निबगल) | ४ पाउ | कुँल |
९. | निकुँलया | ८ पाउ | त्यँल |
१०. | स्वाकुँलया | १२ पाउ | छधानि (१ धार्नी) |
अन्न व झाेल वस्तुया दापू :-
ल्या | दापूया नां | दापू | दापूया नां |
१. | झिपुचःया | छम्हु | म्हुछि |
२. | झिम्हूया | १ माना | छमना |
३. | च्यामनाया | ८ माना | फँछि |
४. | नीफँया | २० पाथि | छमुरी |
५. | एजःछि | १/८ माना | बाचकं |
६. | बपःछि | १/४ माना | चकंछि |
७. | पःछि | १/२ माना | बामना |
८. | बकूछि | १ माना | छमना |
९. | कूछि | २ माना | निमना |
१०. | त्यःछि | ४ माना | प्यमना |
११. | बकःछि | ६ माना | खुमना |
१२. | माफँ | ६ माना | खुमना न्ह्यंगु फँ |
१३. | किफँ | ७ माना | न्ह्यमना न्ह्यंगु फँ |
१४. | फँ | ८ माना | च्यामना न्ह्यंगु फँ |
१५. | फँछि | ८ माना | च्यामना |
१६. | झिफा | १० पाथि | छम्ह्ये |
१७. | निम्ह्ये | २० पाथि | छकु |
थीथी कथंया दासुइ छ्यलिइगु खँग्वः :-
यां दासु –
ल्या | दापूया नां | दापू | दापूया नां |
१. | न्या सुपःया | छलांगु | |
२. | झिनिलांगुया | छक्वला(क्वलाछि) | |
३. | निक्वलाया | छकु (कुछि) | |
४. | च्याद्वःकुया | छक्वय् (क्वय्छि) | |
५. | प्यक्वय्या | छगू याेजन |
विशेषकथं छ्यलावयाच्वंगु चा
भाबो ज्यापु समुदायया समाजय् विशेषकथं छ्यला वयाच्वंगु थीथीकथं व थीथी नांया चा ।
ल्या | चाया नां | |
१. | हाकु (द्यः यायेगु ) चा | गुंला लछि लक्षचैत्य चीबाहाः द्यः थाइपिनि छ्यलिइगु चा । |
२. | गथिचा |
अय्लिं मय्लिं द्यः दयेकेतमाःगु कुम्हाः चा । |
३. | सिउचा | छँ शुद्ध यायेत, सुचुपिचु यायेत इलिइगु ह्याउँगु चा । |
४. | पँचा | मोहनीया नःलास्वां पिइत माःगु भुयूगु चा । |
५. | येंचा | म्वः ल्हुइत छ्यलिइगु भुइसे च्वंगु लस्सा दुगु छताजि चा । |
६. | देचा | स्वां पिइत गमलाय् तयेगु सउचा । |
७. | कँचा | छुं नं बालिबिरुवाय् साःया रुपं तयेगु सउलाःगु चा । |
८. | ल्युंचा | अंगलय् भुनेगु ( प्लास्टर यायेगु ) यानुगु चा । |
९. | ताकचा | तुइसे च्वंकेत अंगलय् पायेगु तुयुगु रंगया चा । |
१०. | वाउँचा | अंगलय् वाउँसे च्वंकेत पायेगु वाउँगु रंगया चा । |
११. | म्हासुचा | कःसि दयेकिवलय् चिकं अःपाया तःलय् लाइगु चा । |
१२. | दँचा | अंगः दनेत छ्यलिइगु यानुगु चा । |
बस्जा ज्वलं
व्यवहारिक ज्याखँय् व विशेषकथं छ्यलावयाच्वंगु थीथीकथं व थीथी नांया बस्जाया नां थये दु ।
१. | खासि | ततःधंगु भ्वजय् यक्व यक्व नसा ज्वरय् यायेत छ्यलिइगु न्हाय्पं दुगु सिजःया थल । |
२. | फ्वसि | भ्वय्बलय् नसा ज्वरय् यायेत छ्यलिइगु सिजःया छताजि थल । अय्लाः काइबलय् छ्यलिइगु थल । |
३. | सिजःत्यप | लः तयेगु वा छुं नं सामान स्वथनेत छ्यलिइगु पुसा तयाः तालं ग्वये ज्यूगु सिजःया त्यप । |
४. | अय्लाः कायेगु बाता | अय्लाः काइबलय् छ्यलिइगु प्यं च्वामुसेच्वंगु गाः वंगु सिजःया बाता । |
५. | कसःरि | जा, केँ नसा ज्वरे यायेगु धलाैतया थल । |
६. | तसला | जा, केँ नसा ज्वरे यायेगु लीया थल । |
७. | आम्खाेरा | कँय्या लः तयेगु अःखुंचा मदुगु थल । |
८. | करूवा | कँय्या लः तयेगु अःखुंचा दुगु थल । |
९. | घः | सिजः वा लीया लः तयेगु वा ल्ह्ययेगु थल । |
१०. | घःचा | तुंथिइ लः सालेगु व लः तयेगु वःचाग्वःगु सिजः वा लीया थल । |
११. | तांप | ली वा सिजःयागु अःखुं दुगु लः तयेगु थल । |
१२. | धवः | लीयागु नसा ज्वरय् यायेबलय् छ्यलेगु दुगु वस्तु । |
१३. | चतं | लीयािगु जा थुइबलय् छ्यलेगु चु दुगु वस्तु । |
१४. | लीबाता | छुं नं वस्तु तयेत लीयागु बाता । |
१५. | जानयेबाता | जा तयाः नयेत छ्यलेगु कँय्यागु बाता । |
१६. | कँय्बाता | थ्वँ त्वनेत छ्यलेगु कँय्यागु चकंगु ख्वला । |
१७. | लीख्वला | लीयागु ख्वला । |
१८. | ताैख्वला | प्यनय् ताै दुगु ख्वला । |
१९. | कँय्ख्वला | कँय्यागु ख्वला । |
२०. | बात्चा | कँय् बाता आकारयागु चिग्वःगु ख्वला । |
२१. | अन्ति | अय्लाः लुइत छ्यलेगु कँय्यागु अःखुं दुगु थल । |
२२. | कँय्देमा | जा वा छुं नं नसा तयाः नयेत छ्यलेगु कँय्यागु भु । |
२३. | लीदेमा | जा वा छुुं नं नसा तयाः नयेत छ्यलेगु लीयागु भु । |
२४. | द्वाः | मरि वा ओ छुइत छ्यलेगु नँयागु वस्तु । |
२५. | चाैद्वाः | चतामरि छुइगु नँयागु द्वाः । |
२६. | गाःद्वा | स्वारि, माल्पा छुइगु गाःवंगु द्वाः । |
२७. | कराइ | छुं नंँ नसा पुकेत छ्यलेगु गाःवंगु नँयागु थल । |
२८. | काेपरा | च्वफायेत छ्यलेगु लीयागु थल । |
२९. | फिउदानी | खै फायेगु कँय्यागु थल |
चायागु थलबलया नां
नेपाः गाःया आदिवासी नेवाः जातिया भाबो समुदाय दुने थीथीकथंया थीथी नांया चायागु थलबल संस्कृति व संस्कारकथं धार्मिक ज्याझ्वः कथं, व्यवहारय् छ्यलाबुलाकथंया ज्याखँय् यक्वकथंयागु व नांयागु चायागु थलबल मदयेकं हे मगाःगु व ज्याया किसिमयात ल्वःगुकथं छ्पलावयाच्वंगु खः । तर विश्वय् मदिक्क जुयावयाच्वंगु भौतिक विकास अले सामाजिक व सांस्कृतिक ज्याखँया विचारय् ह्यूपाः वःगुलिं थुज्वःगु ज्याखँ व वस्तुलय् नं लिच्वः लानाः प्राचीनकालंनिसें छ्यलावयाच्वंगु थीथी वस्तुयागु नां हे ल्वः मना वनाच्वंगु व तनावनाच्वंगु खनेदु । थौंकन्हेयापिसं ला उज्वःगु थलबल म्ह हे मसिह धुंकल, खँ है मखनेधुंकल व नां हे मसिइधुंकल । उज्वःगु हे छं छं थलबलया नां थन न्ह्यब्वयेत्यना ।
१) | किसलिं | जाकि, ग्वःगु ग्वय् ध्यबा तयाः थीथीकथंया पुजाय् तयेमाः गु सलिं । |
२) | गुलुपा | बौद्ध द्यः पिन्त जाकि अन्न छायेत तयेगु थल । |
३) | पाल्चा | चिकं व इताः तयाः मत च्याकेगु थल । |
४) | माक: दलू | ज्वलंछिं स्वनाः पुजाजुइबलय् मोहनी फयेत चिकं तयाः इता: च्याकेगु थल | |
५) | धालाचा | पुजाभ: ज्वलनय् थ्व तयेगु थल । |
६) | थापिं | ज्वलंछिं स्वनाः पुजा याइबलय् थ्वँ तयाः स्वनेत माःगु व मचाबू स्वः वनिइबलय् थ्वँ तया यंकिइगु बुत्ता दुगु थल । |
७) | देछापा: | ज्वलंछिं स्वनाः पुजा याइबलय् मुस्या, पालु, छ्वय्ला तयाः स्वनेमाःगु पाः चा । |
८) | खाय्कुलिं | ज्वलंछिं स्वनाः पुजा याइबलय् खाय् तयाः स्वनिइगु थल । |
९) | दलूचा | इता: तया: मत च्याकेगु थल । |
१०) | धौपती | ज्वलंछिं स्वनाः पुजा यायेबलय् व क्वतः ज्वलंयात माःगु निगू खण्ड दुगु धौ तयेगु थल । |
११) | लंपिचा | पुजा ज्वलनय् समय् बजि तयेगु थल । |
१२) | गुंगूमकः | गुंगू च्याकेत ह्यंग्वाः मि तयेगु चु ( न्हायपं) दुगु मकः चा । |
१३) | आलमत | पं वा यः सिं धकाः आकाशय् मत च्याकेत यखाइगु ह्वः ह्वः दुगु थल । |
१४) | दलुचा | इता: तयाः मत च्याकेगु थल । |
१५) | खाः दलु | सिखः वा खिपतं चिना खायातयेगु दलु । |
१६) | इनाय्दलु | गणेद्यः या मूर्ति तयातःगु दलुचा । |
१७) | ब्यांदलु | यँयाः या द्वादशी कुन्हु वा पुन्हिकुन्दु सीपिनिगु नाम लँय् लँय् मत ब्यू वनिइबलय् थः थितिपिं नापलाइगु इलय् मत च्याकाः थः थितिपिन्त ल्हातय् लःल्हाना बिइगु इताः व च्यूरिघ्यः तयाः मत च्याकेगु ब्यां बांलुइक बुत्ता दुगु पाल्चा । |
१८) | देवा | ब्यूरिध्यः वा चिक व इताः तयाः द्यः याथाय् मत घ्याकेगु तौ दुगु थल । |
१९ ) | भोंचा | धार्मिक ज्याखँय् जल तइगु थल । |
२०) | सलाःपाः | होम याइलय् बीब:ता ब्वयेतमाःगु थल व मिसामस्त इहि याइबलय्यात माःगु पाः चा । |
२१) | बौपाः | बाै पुजा याइबलय् बौ तयेतमाःगु थल । |
२२) | बौभ्यगः | छाय् हायेके पुजायात माःगु बौ तयेगु भ्यगः । |
२३) | अजिमाकाेँचा | छाय् हायेके पुजायात माःगु चिकीग्वःगु काेँचा । |
२४) | गुलुचा | छाय् हायेके पुजायात माःगु छताजि थल । |
२७) | पा:चा | रिकापी आकारया चकंगु थल । |
२९) | अंप | विशेषकथं पुजा जुइबलय् पुजा ज्वलंकथं माःगु लः तयेगु अःखुं दुगु थल । लः तयाः त्वनेगु थल । |
३०) | खाय्सलिं | समय् ज्वलं स्वनाः पुजा याइबलय् खाय् तयेतमाःगु चिग्वः गु सलिं । |
३२) | तिंचा | सत्वपुजा ज्वलंयात माःगु जल तयेगु थल । |
३३) | भ्यगःचा | नसा वा छुं नं वस्तु तयेगु व थीयीकथंया ज्या कायेगु थल । |
३४) | बांभ्यगः | माजावाल भ्यगः । |
३५) | तपाः भ्यगः | तग्वःगु भ्यगः । |
३६) | गुलुभ्यगः | केँ, घासा वा छुं नं ति दुगु नसा गनं तापाक यंके मालिइबलय् तया यंकिइगु थल । |
३७) | धौभ्यगः | धौ फिइगु भ्यगः । थुकिइ पाः धौ भ्यगः व ग्वः धौ भ्यगः निथी दु । |
३८) | ओलाः भ्यगः | विशेष आकारं ग्वः लाःगु भ्यगः । |
३९) | धंप | लः तयेगु थल । |
४०) | अथ | वसः हिइगु थल । |
४१) | आगा | ल: मुंका तयेगु वा बुँगालय् स्वथनेगु थल । |
४२) | लः त्यप | लः तयेगु त्यप । |
४३) | क्वरिं (कुलिं) | धौ, दुरु, चिकं आदि तयेगु थल । |
४४) | हाँसि | प्यनय् ह्वः ह्वः दुगु दुने पाखे गुलु विकेत स्वंगः ग्वाराचा थकयातःगु अय्लाः कायेतमाःगु ज्वलं मध्ये छता । |
४५) | पोतासि | प्यनय् ह्वः ह्वः दुगु प्वः हायेत माःगु थल । |
४६) | गुलु | अय्लाः कायेबलय् हाँसिइ दुने दिकाः अय्ला: फयेगु थल । |
४७) | ग्वंप | आम्खोरा आकारया बःचाग्वःगु लः तयेगु थल । |
४८) | कोंचा | थ्वँ थुइगु वा प्वक त्यनेगु थल । |
४९) | साेंमा | थ्व तयाः त्वनेगु अःखुं दुगु थल । |
५०) | हाकुसोंमा | बःचाग्वःगु हाकुगु उनया साेंमा । |
५१) | ओला: सोंमा | तग्वःगु सोंमा । |
५२) | घःचा | थ्वँ वा अय्लाः तयेगु बःचाग्वःगु थल । |
५३) | बकुद्यः | थ्वँ तयेगु तग्वःगु द्यः । |
५४) | मात्यप | अय्लाः मा थुइगु वा ब्योया थ्वँ थुइगु थल । |
५५) | त्यप | थ्वँ वा अन्न तयेगु थल । |
५६) | भाजं | छुं नं नसा वस्तु सिइगु थल । |
५७) | द्वा: | छुचुं मरि, चतांमरि आदि छुइगु वस्तु । |
५८) | मरिक्वपु | मरि पाचिनेगु वा क्यलेगु वस्तु । |
५९) | तौमकः | ब्याहाया क्वथाभ्वय् वनिइबलय् ज्वना वनिइगु स्वतं व गजू दुगु बुत्ता दुगु अन्न व मरि तया यंकिइगु ज्वलंछिं थल । |
६०) | चाकुकसि | चाकु दायेकिइगु वा चाकु स्वथना तइगु तग्वःगु कसि । |
६१) | मरः कसि | मर: जा नकिइबलय् मरःजा तइगु बुत्ता दुगु तग्वःगु कसि । |
६२) | मरिकसि | इहिपाबलय् मरि तया यंकिइगु बुत्ता दुगु कसि । मरि स्वथना तयेगु थल । |
६३) | नांचा | इहिपाबलय् मरि तया यंकिइगु थल । |
६४) | कसि | जा, केँ, तरकारी आदि नसा ज्वलं ज्वरय् यायेगु थल । छुं नं नसा वस्तु बुकेगु थल । |
६७) | पाहाँसलिं | तःजिक भ्वय् न्यायेकिइबलय् भ्वजय् थ्व अय्लाः त्वनेत छ्यलिइगु विशेषकथंया वा आकारया सलिं । |
६८) | दुगंसलिं | इहिपाया म्ह्याय्मचा ख्वाः स्वः वनिइबलय् ख्वाः स्वः वः पिन्त तुच्चा कौला याकिइबलय् थ्वँ अय्लाः तयाः त्वंकिइगु तग्वःगु सलिं । |
६९) | मकः | मि च्याकेगु वा मि मुंका तयेगु तःलय् प्यनय् तौ दुगु थल । |
७०) | ह्यंग्वा: मकः | ह्यंग्वाः मि ख्वायेगु वा तयेगु बः चाग्वःगु मकः । |
७१) | क्वपं | चतांमरि छुइबलय् द्वालय् वा भाजनय् मरि मबूतले व कराहीलय् नसा ज्वरय् याइबलय् पुसा तयेगु,च्वकाय् चु दुगु भ्वपुइकेगु पुसा । |
७२) | पुसापाः | जा, केँ, तरकारी वा छुं नं नसा बुकेत थुइबलय् वा खुनिइबलय् जासि कँसिइ पुसा तयेगु चकंगु चाकलाः गुलिइ दथुइलाक ग्वाराचाचिंगु चु दुगु पाःचा । |
७३) | चिलं | बजां त्वनेत बजां व मि तयेगु थल । |
७४) | पाता | बजां तिका:चिलमय् भ्वपुइकेगु पाः चा । |
७५) | पाः मकः वा पाः भ्यगः चा | गुथि वा भिन्दुभ्वय् नकिइबलय् घासाता, ला, चतांमरि तयाः बिइतमाःगु थल । |
७६) | घः | लः वा थ्व तयेगु थल । |
७७) | कचिगु पाल्चा | येँयाः या द्वादशी कुन्हु वा पुन्हि कुन्हु सीपिनि नामं लँय्लँय् मत ब्यूवनिइबलय् च्यूरि घ्यः व इता: तयाः मत च्याकिइगु व श्राद्ध पुजाबलय् कुलेय् जाकि तयाः स्वनिइगुलिइ द्यःने चिकं व इता: तयाः मत च्याकेतमाःगु उनामतःगु कचिगु पाल्चा । |
७८) | पिलाआगा | द्यः स्वथना तयेगु वा वसः स्वथनेगु चायागु सन् । |
७९) | निस्लापा: | द्यः पिन्त वा गुरुजुयात निस्लाः बियेत तयेगु पाःचा । |
थीथीकथंया पुजाय् छ्यलेत माःगु हलंज्वलं
नेवाः समाजय् धार्मिक पुजा, संस्कृति संस्कारकथं गुरुजु पुरोहित, थाकुलि, गुरु, नायः आदिपिनिपाखें जुइगु थीथी द्यःपिं व थीथीकथंया पुजाय् मदयेक मगाः गुकथं छ्यलावयाच्वंगु पुजाया हलंज्वलंकथंया वस्तु थुगुकथं दु ।
१) | इलां | द्यःया छ्यँफुसय् तयेगु धातु वा कापः यागु थीथी रंग वा चित्र दुगु प्यकुंलाःगु छचाः खेरं झलर दुगु छगूकथंया छत्र ।
|
२) | क्वतः | तःजिक विशेषकथं पुजा याइबलय् छ्यलिइगु गाः वंगु पुजा तयेगु विशेष आकारया लीया पुजाभः । |
३) | कलः | थीथीकथंया द्यः पिंथाय् पुजा याः वनेत माःगु ली वा तियागु दयेकातःगु गाः वंगु लखाय् छिंक चु तयातःगु विशेष प्रकारया पञ्चमकार ज्वलं ताःलाकाः पुजा तयेगु छता पुजाभः । |
४) | पुजाभ: | द्यः पिनिगु पुजा सत्कार यायेत पुजा तयेतमाःगु धातुया भु । |
५) | काय्भः | पुजाभलय् भुइसिन्हः व म्हासुसिन्हः तइगु निपत्ति स्वा:गु सिन्ह: थल । |
६) | धालाचा | पुजा यायेबलय् छायेतमाःगु थ्व तयेगु अःखुं दुगु वा मदुगु थल । |
७) | लंपिचा | पुजा ज्वलनय् माःगु समय् तयेगु धातु, सिँयागु वा तियागु दयेकातःगु समय् थल । |
८) | सुकुन्दा | ज्वलंचिं स्वनाः पुजा यायेबलय् सगं पुजा जुइबलय् थीथीकथंया पुजा व संस्कृति संस्कारकथंया ज्या जुइबलय्यात मदयेकं मगाःगु गणेद्यः दुगुनागं कुइकातःगु चिकं व इताः तयाः मत च्याकेत छ्यलिइगु छता कलात्मक थल । |
९) | गं | पुजा याइबलय् थाइगु अष्टधातु मिले यानाः दयेकातःगु छता पुजा ज्वलंया वस्तु । |
१०) | अष्टमंगल | ज्या: जंक्व, पलिस्था, होम आदि पुजायात माःगु धातु, कापः वा भ्वयागु दयेकातःगु श्रीवच्छ, पुण्डरीक, ध्वज, कलश, चामर, मत्स्ययुग्म, छत्र व शंखचिं च्वयातःगु वस्तु । |
११) | निस्ला भु | द्यः पिंत वा गुरुजुयात निस्लाः बिइत बजि, मरि, सिसाबुसा, धौ आदि तयेगु भु । |
१२) | किभु | गुरु पुरोहितपिन्त अन्न दान याइबलय् अन्न, जाकि, दक्षिणा तइगु भु । |
१३) | खाय्कुलिं | ज्वलंछिं स्वनाः पुजा याइबलय् खाय् तयाः स्वनेतमा : गु थल । |
१४) | ज्वालान्हाय्कं | विशेषकथंया पुजा जुइबलय् द्यः पिंत क्यनेतमाःगु, बान्हाः पिकाइबलय् बाहाः मचायात ज्वंकेतमाःगु मनू सिना: दूब्यंकिइबलय् दूब्यंकावः पिसं स्वयेमाःगु आदि कथंया ज्याझ्वःयात मदयेकं मगाः गु छचाः खेरं मिज्वाला बुत्ता तयाः दयेकातःगु धातुया न्हाय्कं । |
१५) | सिन्ह: मू | ज्वालान्हाय्कं स्वनाः पुजा याइबलय् नापं स्वनेमाःगु पौयें तँतँ तँ दुगु च्वा च्वामुक गजू दुगु बान्हाः पिकाइबलय् बान्हाः मचायात ज्वंकेमाःगु दुने सिन्हः तयाः पुसा तइगु छताजि कलात्मक बुत्ता दुगु सिन्हःमू । |
१६) | सिँफ | इहिपाया हवंकेत, लसकुस यायेत, फँ बान्हां छुयेत आदि ज्याखँय् छ्यलेत मदयेकं मगाःगु सिँयागु फँ । |
१७) | क्वला | ज्या: जंक्व याइबलय् अर्घ यायेत, छँया पलिं कलश लः हायेबलय् फयेत, श्राद्धया पिण्ड थयेत व वायेयंकेत आदि ज्याखँय् छ्यलिइगु सिजः यागु विशेषकथंया थल । |
१८) | खलःचा | श्राद्धपुजाय् अर्घ बिइगु शंख बालूगु सिजः या थल । |
१९) | द्वाल्या: कलश | लसकुस याइबलय् जवंखवं तइगु द्यःने किसलिं तया: मसय् दिकिइगु अःखुं दुगु ज्वः कलश । |
२०) | नील: थल | धुं नं कथंया पुजा याइबलय् नीलः तइगु अःखं दुगु थल । |
२१) | धौपत्ति | विशेषकथं स्वनाः पुजा याइबलय् व क्वतः ज्वलं ताःलाकाः पुजा याइबलय् धौ तइगु निपत्ति स्वाःगु विशेष थल । |
२२) | पाताः ख्वला | आजु अजिमा द्यः पिन्त थ्व, अय्लाः तयाः छायेत तइगु विशेष प्रकारया ख्वला । थुज्वःगु पाताः ख्वला छुं छुं गुथिइ नं छ्यलेगु याः । |
२३) | किसलिं | थीथीकथंया पुजाय् व संस्कृति संस्कारया ज्याखँय् माःगु जाकि, ग्वःगु ग्वय् व ध्यबा तयातःगु सलिं । |
२४) | देवा | घ्यः वा चिकं व इताः तयाः मत च्याकिइगु धातु वा चायागु तौ दुगु थल । |
२५) | त्वा: देवा | धार्मिक ज्या, उत्सव समारोहया ज्याझ्वलय् चिकं इताः तयाः मत च्याकिगु कलात्मक बुत्ता तयाः, तःजाः जुइक वयेकात गु धंकाः मत च्याकेगु थल । |
२६) | दुवा: ल्याः | लसकुस यायेगु इलय् जवंखवं धंकाः घ्यः इताः तयाः मत च्याकेगु ज्वः त्वा: देवा । |
२७) | ता:चा | लसकुस यायेगु इलय् दुत हयेत ज्वंकेमाःगु नँयागु माता: यागु ता:चा । |
२८) | मय् (मस) | द्वायाः कलश, शंख, थाय्भु आदि दिकेगु स्वख्वः दुगु नँया वस्तु । |
२९) | थाय्भु | सबुजंब्व तयेगु थाय्भुब्व तयेगु बुसंखाबलय् सँ फयेगु आदि ज्याय् छ्यलेगु विशेष आकारया तपाःगु भु । |
३०) | अन्ति | विशेषकथं स्वनाः पुजा याइबलय् अय्लाः तयाः स्वनेतमाःगु अःखं दुगु विशेष प्रकारया भंगःचा पुसा दुगु अय्लाः तयेगु थल । |
३१) | थापिं | विशेषकथं स्वनाः पुजा याइबलय् थ्वँ तयेत छ्यलिइगु, मचा बूस्व:वनिइबलय् थ्वँ तथा पंकिइगु विशेष आकारया अःखुं मदुगु धातु वा चायागु थल । |
३२) | थ्याकाचा | पुजा याइबलय् अय्लाः छायेतमाःगु अः खुं मदुगु अन्ति आकारयागु अय्लाः तयेगु थल । |
३३) | जाःगं | गुरुजु च्वनाः विशेषकथंया पुजा यानाः जज्ञ याइबलय् जज्ञशालाय् स्वपुतिं धंकाः च्वय् खायाः घ्यः तयाः यखायेका तइगु अय्लाः कायेगु बाताया आकारयागु थल । |
३४) | तिंचा | सत्तुपुजा याइबलय् लः तइगु ख्वलाचा । |
३५) | गुल्पा | बौद्ध द्यः पिन्त अन्न आदि छायेत व पंजरां याइबलय् अन्न दान यायेत छ्यलिइगु थल । |
३६) | लूँपले, वहपले | गुरुजु पुरोहित तयाः याइगु थीथीकथंया पुजा जुइबलय्यात माःगु लूँ व वहः या पाताय् पलेस्वां बुत्ता कियातःगु वस्तु । |
३७) | दृष्टि | द्यः पिंत मिखा कंकेगुकथं पुजाय् छ्यलिइगु वहः पाताय् मिखा च्वयातःगु वस्तु । |
३८) | लुंसिन्हः | पलिस्था आदि विशेषकथं पुजा जुइबलय् द्यः पिन्त कपालय् तिकिइगु लूँयागु सिन्हः । |
३९) | शंख | द्यः पिंत अर्ध यायेबलय् नीलः तयाः लः हायेकेगु व थीथीकथंया पुजायात माःगु थल । |
४०) | कान्तदबदब | थीथीकथं पुजा जुइबलय् थायेतमाःगु छताजि बाजं । |
४१) | गुंगूमकः | गुंगू थनेत ह्यंग्वाः मिं ख्वानाः तयेगु थल । |
४२) | कलश | विशेषकथंया पुजाय् किसलिं व दाफोस्वांकचा तयाः स्वनीगु लः थल । |
४३) | बज्र | गुरुजु पुरोहित तयाः यायेगु थीथी पुजाय् गुरुजुपिसं छ्यलिइगु च्वय्क्वय् च्वकालूगु छता कलात्मक वस्तु । |
४४) | मिसलिं | पिखालखुइ विधिपूर्वक लसकुस याइबलय् व बलिं पिइबलय् ईका पका च्याकेत मिख्वानाः तइगु सलिं । |
४५) | लुँख्वःचा, वहःख्वःचा | बुसँखा वा कय्तापुजा याइबलय् सँ खाकेतमाःगु वस्तु । |
४६) | सुलाःपाः | यज्ञ होम यानाः पुजा याइबलय् यज्ञय् ध्यः दुयेत गुरुजुपिंसं छ्यलिइगु छता वस्तु । |
४७) | पाल्चा | चिकं व इताः तयाः मत च्याकेगु चायागु थल । |
४८) | दलूचा | द्य: पिंथाय् मत च्याकेत चिकं व इता: तयाः मत च्याकेगु धातुयागु थल । |
४९) | माक: दलू | विशेषकथं स्वनाः पुजा याइबलय् मोहनी फयेत चिकं इताः तयाः मत च्याकिइगु चायागु थल । |
५०) | देछापा: | स्वनाः पुजायाइबलय् मुस्या, पालु, छ्वय्ला तयाः स्वनिइगु थल । |
५१) | भोंचा | धार्मिक ज्याखँय् जल तइगु चायागु थल । |
५२) | नागपं | विशेषकथं पुजा जुइबलय्यात माःगु बः चाग्वःगु भाँचा आकार या चायागु थल । |
५३) | बिसलाःपाः | यज्ञ होमयानाः पुजा याइबलय् बीबः ता तयेत छ्यलिइगु थल । |
५४) | बौपा: | बौ ज्वलं तयाः यायेमाःगु पुजाय् बौ तयेत छ्यलिइगु पाःचा,भ्यगः वा क्वन्हाः । |
५५) | सलाःपा | ज्या जंक्व, इहि याइगु पुजाय् माःगु चकंगु चायागु थल । |
५६) | मुखः | विशेषकथं ततःधंगु पुजा जुइबलय् गुरुजुपिसं पुइगु पञ्चबुद्ध अंकित जुयाच्वंगु ली वा सिजःयागु कलात्मक तुपुलि । |
५७) | बेतालि | विशेषकथंया पुजा वा सगं कायेमाःगु पुजा जुइबलय् मूलपिं मनूतय्त छ्यनय् हिनाः चिकिइगु तुयूगु कापः । |
५८) | स्वतं छत्र | कलशपुजा याइबलय् छँय् पलिंचिइगु पुजा जुइबलय् कुइकिइगु स्वतं दुगु कापःया छत्र । |
५९) | दिग्पताः | होम यानाः तःजिक पुजा याइबलय् जज्ञया छचाखेरं ब्वयेकिइगु रंगीचंगी काप:या पताः । |
६०) | पञ्चपता: | होम यानाः तःजिक पुजा याइबलय्यात माःगु न्याता रंगया कापः तयाः दयेका तःगु छताजि पुजा ज्वलं । |
६१) | पञ्चपल्लव | ज्या: जंक्व, पलिस्था छँ बौ बिइगु आदिकथंया पुजायात माःगु अंहः, पंहः, पौहः, बंगलसिंहः, ऑगलसिहः न्याताजि सिमाया हः । |
६२) | कचिअःपा | होम जज्ञ यानाः यायेगु पुजाय् जज्ञ गाः दयेकेतमाःगु उनामतःगु अःपा । |
६३) | पोताय् | गुरुजु पुरोहित तयाः यायेमाःगु थीथीकथंया पुजाय् मन्दः व थीथकथंया बुत्ता च्वतमाःगु तुयूगु ल्वहंया चुं । |
६४) | पञ्चरत्न | पूर्णकलश स्वनाः पुजा याइबलय् कलशय् तयेतमाःगु हिरा, मोति, नीर, पन्ना, भिंपू न्याता रत्न । |
६५) | अजिमाकोंचा | छाय् हायेके पुजायात माःगु चिकिग्वःगु कोंचा । |
६६) | गुलुचा | छाय् हायेके पुजायात माःगु छताजि थल । |
६७) | गंकलश | ज्या : जंक्व वा चैत्य पलिस्था पुजा याइबलय्यात ज्वलंछिं माःगु थल । |
६८) | क्वखा | गुथि वा तःजिक पुजा जुइबलय् छाइगु ह्याउँगु कापः । |
६९) | ग्वय्का | ज्या जंक्व पुजायात माःगु न्याता रंगया निलातःगु क्वखायेगु का । |
७०) | पासूका | विशेषकथं पुजा जुइबलय् क्वखाइगु न्याता रंगया का । |
७१) | कुम्हः का | चैत्य पलिस्था, ज्या: जंक्व, इहि यायेगु पुजायात माःगु म्हासुगु रंग छिनातःगु का । |
७२) | नैवेद्य थल | द्यः पिन्त पञ्चोपचारकथंया पुजा याइबलय् छायेत बजिमरि तयेत छ्यलिइगु थल । |
७३) | चख: प्यचा: | ज्या: जंक्व, छाय् हायेके आदिकथंया विशेष पुजायात माःगु छता किसिमया घाँय्यागु दयेकेगु प्यचाः । |
७४) | आरुवा | ज्या : जंक्व, दिगुपुजायात माःगु कचिकायागु थानातःगु छगूकथंया जालि थज्वःगु रंगीचंगी पताः वस्तु । |
७५) | कुश | श्राद्ध पुजाबलय् ल्हातय् अंगूयें न्ह्याइगु व थीथीकथं छ्यलिगु छता घाँय् वस्तु । |
७६) | नकिं (चरेकिं) | बौपुजा वा गथांमुगः चः न्हेया बौपुजा याइबलय् लुखाखलु फुसय् पुजा यानाः तायेत माःगु । |
७७) | स्वचुलुप्याकिं | बौपुजा वा गथांमुगः चः न्हैया बौपुजा याइबलय् लुखाखलुइ व लुखाखलु फुसय् तायेतमाःगु स्वखेरं चूगु नकिं । |
७८) | नँखड्ग, नँख्वला | पीथय् विशेषकथं पुजा जुइबलय् द्यःयात छायेतमाःगु नँयागु खड्ग व ख्वला । |
७९) | तय्तकि जाकि | विशेषकथं पुजा जुइबलय् स्वनेगु ज्वलं स्वनेत आसन लायेत छ्यलेगु सरुवा जाकि । |
८०) | ग्वःगु ग्वय् | किसलिं तयेत मदयेकं मगाःगु चिग्वःगु ग्वय् । |
८१) | कापः | विशेषकथं पुजा जुइबलय् पुजा अनुसार माःगु थीथी रंगया कापः । |
८२) | कुले | विशेषकथं पुजा जुइबलय् जाकि स्वनेत तयेतमाःगु थल । |
८३) | तुखाे | मारि ( महादीप) च्याकेगु पुजायात मदयेकंमगाःगु मारि मत दिकेगु खोयागु कले । |
८४) | जटानैक्या: | ज्या: जंक्व, थाकुलि लुइगु, ओलाः धुकेगु, सिवा धुकेगु व थीथीकथंया विशेष पुजा जुइबलय्यात माःगु जटा दुगु नैक्याः ग्वः । |
८५) | लूँया कू | गुँला लच्छि द्यः (चीभाः) थायेगु पुजाय् न्हापां चा पालेत माःगु । |
८६) | कसाय्गा | विशेषकथं तःजिक पुजा जुइबलय् पुजाय् गुरुजुपिसं याक्वं प्यानाः न्यइगु ह्याउँगु तुल कापः या गा । |
८७) | कपाय् | नाग पुजाया पुई दयेकेतमाःगु वस्तु । बाह्राः तइबलय् बाह्राख्याः द्यः दयेकेतमाःगु । |
८८) | कुसालप्ते | नागपुजा यायेत, श्राद्धया पिण्ड तयेत, जरां चुइकेत माःगु छताजि लप्ते । |
८९) | सिसियालप्ते | विशेषकथंया पुजाय् दाँचा सुइतमाःगु व पुजाय् थीथीकथं छ्यलिइगु लप्ते । |
९०) | उतरी | श्राद्ध याइबलय् श्राद्ध याइम्हेसिनं क्वखायेतमाःगु आखः च्वयातःगु बालाचिंगु विशेषकथं थानातःगु कापः बाला । |
९१) | धोति | श्राद्ध याइबलय् श्राद्ध याइम्हेसिनं सिनिइगु वा चिइगु म्हासगु रंगया पिताम्बर कापः । |
९२) | फि | श्राद्ध पुजायात तीर्थ वा खुसिया फि माःगु चलन दु । |
९३) | गैंडाम्येय्या ला | श्राद्ध पुजायात गैडाम्येय्या ला मदयेकं मगाः । |
९४) | ज्यः नालपते | थायभु नकेत, इहि यायेत, दुवा:ल्याः च्याकेत आदि ज्याय् माःगु । |
–
थुगुकथंया विशेष वस्तु छ्यलिइगु थीथीकथंया पुजा, संस्कृति, संस्कार या ज्याझ्वलय् द्यः अनुसार, पुजा अनुसार व पुजाया विधि अनुसार पुजाय् छायेमाःगु वस्तु नं यक्व यक्व किसिमया दु । गथेकि किग: कि, ग्वः जा, भुइसिन्हः, म्हासुसिन्हः, ह्याउँसिन्हः, अवीर, धुं, धुपाँय, इताः, जजंका, स्वां, सितु, थीथीकथंया स्वांता, थ्व, अय्लाः, समय् ज्वलं, सिसाबुसा, सादुरु, घ्यः कस्ति, धौ, आखे, ताय्, कपू, गुंगू, नस्वाः, ईका पःका भिंच्याता बीबः, स्वीनिता बीब:, भिंच्याता बुटी, सत्तुग्वः जा, तः निगः, बः निगः, निलाजं, छाः, लाभा, गोफकी, मिश्री, कोलः, ब्यांचियाला, दुस्यमरि, अम्ब, हलः, म्येय्दुरु आदि वस्तु थीथीकथंया पुजाय् थीथी इलय् छायेगु चलन परम्परां निसें यानावयाच्वंगु खनेदु ।