बिशेष संस्कृति

नेवाः संस्कृतिया छुं विशेषता:-

     नेवाः संस्कृतिया विशेषताया छुं खं उलेगु नं पाय्छि हे जुयि | साधारणत: नेवाः जातिया दुने कला वो शिपया विशेषता :-इहि, बाह्रा, लाखा, पाचुके, बिधवा विबाह, भमचा का:वने बलय् भा:त जुइम्ह वने म्वा:गु , ज्याथ जंको, सिबले गोंनं उइगु आदि सामाजिक विशेषता; नखः चखः जात्रा आदिया विशेषता; अथेहे पूजाय् नं मोहनी सिन्हः कोखा समय् खेंसगं वो पन्चमकारया तान्त्रिक विशेषता वो सांस्कृतिक तजिलजिया विशेषता दु | अथेहे विभिन्न कर्मया ज्याय् पुरोहित बर्ग म्वायेक थ:गु जातया थकालिँ वा थाकलिनकिन हे यायेगु विशेषता आदि नं दु | थुकी अझ महत्वपूर्ण विशेषता दनि | थुगुविशेषताया खंत छुं थथे खः :-

• १. समतामुलक समाजया संस्कृति:-
• २. भौतिक भावना वो आध्यात्मिक भावनाया समन्वय:-
• ३. धार्मिक वो जातीय सदभावना:-
• ४.सांस्कृतिक परिवर्तनशीलता:-

१. समतामुलक समाजया संस्कृति:-

नेवाःसंस्कृतिया दुने खासयाना: सगं बियेगु , म्हपूजा आदि यायेगु , जन्मन्हि यायेगु आदि ज्याय् छेंया थकालि नकिंया प्रमुख ल्हा: दुगुलिं नेवाःत मातृ प्रधान समाजया मनूत ख:ला धयाथें खने दु | तर वास्तवय् नेवाःतय यक्व साँस्कृतिक ज्याय् थकालि नायकं हे याइगु ख: | मोहनी पूजा , देगुपूजा , कयतापूजा , विवाह लगायत गुथि सुथि आदिया ज्याय् नं थकालि नाय:या हे महत्व दु | अझ गुथी मिसायात थकालि यायि नं मखु | उकिं नेवाः समाजय् गनं पितृ गनं मातृ सत्ता खनेदु | अथेहे सिबलय् मितयिम्ह काय , न्हय्न्हूमा तयिम्ह म्ह्याय् ख: | अझ उकी नं बौयात त:धिम्ह काय मांयात चिधिम्ह कायं मितयिगु अले बौयात त:धिम्ह म्ह्याचं मांयात चिधिम्ह म्ह्याचं न्ह्यन्हुमा तयिगुलिं बौ व मांया जक मखु कायपिं वो म्ह्याय्पिंयात नं महत्व बियात:गु दु | अथेहे कय्तापूजाय् सँ फयेकेत निनि वो ज्वनेत पाजुया ज्या बियात:गु दु | अथेहे काय्यात सम्पति म्ह्याययात कोस: बी मा: | थजो:थजो:गु खँकथं नेवाः जातिया समाजय् मिजं वो मिसा निम्हंयात थ:थ:गु सत्ता बिया त:गुलिं नेवाःजाति न पितृ प्रधान ख: न मातृ प्रधान ख: बरु थ्व मिजं वो मिसा निम्हयात नं थ:थ:गु ज्याय् महत्व बियात:गु समता उन्मुख समाज ख: |

२. भौतिक भावना वो आध्यात्मिक भावनाया समन्वय:-

नेवाःतय मोहनी नखः बेलय् स्याक्वत्याक्व धका: द्यो:याथाय् बाहां स्याना: ला नयेगु भौतिक बिचारया नापं परम प्रकृति मोहनी द्यो:यात श्रद्धा तयेगु आध्यात्मिक भावना नं खनेदु | अले म्हपूजाय् नं त:सि खोंसि गोय्स्वां आदिद्वारा भौतिक शरीर शुद्ध , बलयुक्त , झ्वा:मजुइगु भिंतुनेगु भौतिक भावनाया नापं खेलुइता: च्याका: आत्मरुपी चेतनयात म्ह्सीकेगु आध्यात्मिक भावना नं दु | थ्वकथं हे समय , खेंसगं आदि पन्चतत्वया प्रतिकं भौतिक भावना ब्वलंकूसा साक्षि स्वरूप सुकुन्दां आत्म चेतनाया ज: उलेगु भावना नं याना च्वंगु दु | थजोगु खँत मे:गु नं यक्व दु गुकिं नेवाः संस्कृति भौतिक भावना वो अध्यात्म भावना निगुलिं समन्वय याना च्वंगु बिशेष संस्कृति ख: धयागु क्यं |

३. धार्मिक वो जातीय सदभावना:-

धर्मय् नं नेवा:तय् थ:थ:गु सम्प्रदाय दुसां नेवाःतय् भावना धर्म निरपेक्ष जुया: छगू सम्प्रदायं मे:गु सम्प्रदायया द्यो:यात श्रद्धा तयगु या: | अझ महायानी बौद्ध धर्मय्ला ब्रम्हा , बिष्णु व महेश्वरयात नं दुथ्याका त:गु दु | थुकिं धार्मिक सदभावनाया संस्कृति नेवाःतय दथुइ ब्वलना च्वंगु ख: | विशेष याना तन्त्रं नं नेवाः धर्म-संस्कृतिया विकास या:गु दु | थथेहे नेवाः जातिया दुने छगु जातिया मनू मे:गु जातयात मा: | छायधा:सा नेवाःतय वर्ण वो जात धयागु हे प्राय: ज्याया आधारे दयेकात:गु ख: | अले झीत विविन्न ज्याया आवस्यक जुयेव विविन्न जातया मनू नं आवस्यक जुयि | थुकीं नं नेवाःतय दथुइ जातीय सदभावनाया संस्कृति ब्वलंका त:गु ख: |

४.सांस्कृतिक परिवर्तनशीलता:-

नेवाः समाजय् संस्कृतिया तःधंगु महत्व दुसां संस्कृति धयागु नं न्ह्याबलें छता हे जुया च्वनी मखु , थ्व सी मदयेक हिला नं वं | न्हापाया गुलिखे सांस्कृतिक खं लोप जुये धुंकल | दनिगु नं पाः जुया: वनाच्वन | दसुया निम्ति इन्द्राया:या खँ ज्यला वना च्वन थुकी कुमारीया:या खँ न्ह्या: वयाच्वन | माघ महिनाय् खुसी वना: माधव हा:वनेगु संस्कृति न्हानाहे वन धा:सां ज्यू , गंकी नं तनावन | गंथा: मुग: या खँ बाखं जुया पाः जुया वनाच्वन | थ्वबले मिसातय लैचा छिगु खने मन्त | नखःचखः वो भिंगु ज्या पतिकं नौनी पाखें लुसिधेना: मिसातय तुती अल: तयेगु चलन पाः जुयावनाच्वन | वरु ल्हा: पचिनय् लुसि लहीगु , नेल पालिस तयेगु , म्हुतिसी लालि तयेगु आदि जुयावल | अथेहे थारुतय थें ल्हतय् तुती ला: च्वयेगु आर्थात मुलुं किया: आख: वा बुट्टा कुनेगु चलन मन्त हे धायमाल | गुरु पूजाया संस्कृति नं पाः जुया वनाच्वन | अथेहे म्हपूजा खुनु न्हुदँ हनेगु संस्कृति थाहाँ वयाच्वन | ज्या:पुन्हीया महत्व बुलुया वल स्वाँया पुन्हीया महत्व थाहाँ वल | न्हापा सिथाय् बूथाय् थिमज्यू , नयेमज्यू , थौंकन्हे सीथाय् च्या त्वंकीगु बूथाय् मिठाइ नकीगु जुयावल | लाखा कायेगु प्रथा नं मदया वल , सयुंक्त परिवारया नेवाःतब्याग: जुयावल | जन्मन्हि , बिशेष याना: निदँ बुन्हि , बियाछ्व:या ख्वा: स्व:वने आदि ज्याय् केक तायेगु चलन वल | न्हापा नेवाःतय छेंय् छेंय् धयाथें ऐला: कायेगु थों दयकेगु चलन दुगु आ: डिस्टिलरिया न्हून्हूगु ऐला: वियर आदि वल | उकिं पो:हायेगु मिदुइगु धयागु शब्द नं तना वनीन | मम:चा नयेगु , चाउचाउ नयेगु , वानि जुयावल | थ्वकथं समयं न्हून्हूगु नसा ,त्वँसा , वस: , तिसा , कासा , बाजं आदि यक्व खँ दुहाँ वयाच्वन गुकिं संस्कृतियात हिलावं यंकीगु ख: | संस्कृति हिलावनिगु वास्तवय् त:गु कारण दुसां मुख्य स्वंगू खने दु |

• १. पुलांगु खँय् स्वया: न्हूगु खँय् मनूत आकर्षित जुयिगु
• २.प्राय: पुलांगु संस्कृति विकृति स्वाना वयिगुलिं थ्व अर्थहीन जुया: वा बाँमलाना: न्ह्नावनीगु
• ३.अथेहे सांस्कृतिक ग्रहण वा सांस्कृतिक समावेश नं विशेष खँ ख: |

नेवाः 
रेवतीरमणानन्द श्रेष्ठ बैद्य