बालाचःर्ह्रे (बालाचतुर्दशी)

बालाचःह्रे (बालाचतुर्दशी)

         दँय् छक वइगु जात्रापर्व मध्ये कछलागा चतुर्दशीखुन्हु या बालाचःह्रे (बालाचतुर्दशी) नं छगू खः । थ्व खुन्हु पशुपति तःधंगु मेला जुइ । थ्व दँ दुने सिपिंनिगु नामं पशुपति, मृगस्थली, श्लेश्मान्तक वन, गुहेश्वरीइ वना बालाउवनिगु दिँ खः । बालाउवनिगु धकाः ताय्, वा, तछ्व, छ्व, हाकु हाम्वः, चिग्वकेगु, लैं, सकि, चाकु हि, आदि तया ह्वलाः पशुपति दक्वः चाहिलिगु खः । थथे यायबलय् सिधुंकुपिनी दच्छियंक नय् खनिगु व चाह्युवंपिन्त अन्न छगया छकू लुँ दान यागुति पूण्य लाइगु लोकोक्ति नं दु । थुकिया लागि पशुपति छन्हु न्ह्यः निसें तापापिं चाःयु वनेगु याइसा गुलिसिया चाःच्वना मत च्याकेमाःगु नं खनेदु ।

         थ्व खुन्हु लुँतिमरु अजिमाया तःधंगु जात्रा जुइ । जुजु गुणकामदेवं नेपाल सं.१०५, कलिगत सं.३८२५य् देया रक्षाया लागि च्यागु दिशाय् ,खड्गाकारय् च्याम्हःअजिमापिं पलिस्था यागु मध्ये लुँति अजिमा नं छम्ह खः । थन बालाचःह्रे छन्हु न्ह्यः चाःन्ह्य तःधंगु पूजा सर्पाहुति व कोटीहोम याइ । लुँति अजिमाया तःकेहेंपिंस ( लुँमधि अजिमा, वटु अजिमा, कंग अजिमा ) हेला यागु जुया जात्रा तःकेहेंपिं नाप पाहाँचःह्रे बलय् मयासें बालाचःह्रे बलय् यागु खः धइगु न्यनेदु । थनजात्रा खुन्हु मस्तयत मरजाः नकेगु नं याइ । जात्रा नापं क्षेत्रपाटीइया स्वाँछा गणेद्यः, धोविचौरया भ्वरि गणेद्यः, शोभाभगवति , मजिपाःया ज्वालामाइ, न्यतया माखचा ,व अष्टमातृका द्यःपिनि जात्रा जुइ ।

        शोभाभगवतिया द्यःखः इटुंबाहालया ताहाननिं जात्रा छन्हु न्ह्यः गमय् तय्यंकिगु खः । जात्रा सिधएका बालाचःह्र खुन्हु बहनी फुक्कं द्यःखः (न्हययखः) थँहिति तयगु याइ । कन्हेखुन्हु थःथःकथं द्यःपिन्त पूजा फय्का ,चाहिका थःथःगु थासय् लित हया जात्रा क्वःचायकिगु खः ।

बालाचःहे / बाला चतुर्दशी

डा. चुन्दा वज्राचार्य

         मंसिरकृष्ण चतुर्दशी (चःह्रे) कुन्हु दँय्‌ दँसं पशुपति गुह्येश्वरी श्लेश्मान्तक वन, मृगस्थली आदि थासय्‌ वना: छेँ मदुपिनिगु (स्वर्गे जूंपिनिगु) नामय्‌ द्यःद्यःपिं  थाय् वनाः सतविज ब्हला: मदुपिसं याना वंगु पापं मुक्त याना: स्वर्गय्‌ व्छ्येगु दिं धायेगु परम्परा दु । थथे वनाः सतविज ब्हला: वनेगुयात बालु वनेगु धका घाइ । मदुपिनिगु नामय्‌ जक सतविज व्हलेगु मजुस्ये थ:गु मृत्यु लिपा बालु वनिपिं सुं मदुसा थःम्ह हे म्वाःबलय्‌ बालु वनातये ज्यू । छायधाःसां बालु छक्व: जक वन धाःसां वया न्ह्ययेगु पुस्ता तक्क पापं मुक्त जुयाः स्वर्ग वनी धयागु धापु दु । बालचःह्रे कुन्हु बालू वनेगु थासय्‌ छग्वः जक सतविज -व्हल धाःसा छकू टुक्रा लुं दान यानाति ग्यं धका धायेगु सामाजिक परंपरा दु ।

         बालाचःह्रे कुन्हु बालू वनीवलय्‌ विशेषयाना मृगस्थली वा श्लेस्मान्तक वनय्‌ व्हलीगु सतविज मदये धुकूपिन्त नयेगु नसा पिया व्यूगु खः । अथे सतविज व्हला बिल धाःसा स्वर्गय्‌ वंपिं जहानपिसं उगु सतविजपाखें अन्न सया अमि नये दयाः गुवलें द्यां लाई मखु धयागु विश्वास दु ।

         थुबलय्‌ पशुपति गुट्येश्वरी लागा दुने लापिं द्यःपिं फुक्क चाःहिला सतविज व्हलाः ख्वायँ गणेद्य:या थाय्‌ थ्यंकाः पूजा यानाः गणेद्य:या न्हायूपं ज्वना:, संका: मदुपिन्त घयाब्यू धका हालाः न्यंकी । धार्मिक परम्परा कथं ख्वाँय्‌ गणेद्यः मनूस्यलोकया खवर तप्यंक स्वर्गलोकय् थ्यंका बीम्ह धायेगु चलन दु । गणेद्यः ख्वाँय्‌ जुगुलिं धयां मताइगु जूगुलिं वयात हे संका वा चायेका स्वर्गय्‌ च्वंपिन्त खवर बीगु खः।

         बौद्ध, हिन्दू शैब धर्माबतम्वीपिं, धनिपिं, गरीबपिं फुक्क हे बालु वनेगु परम्परा दु । थ्व छगू नेपाःया धार्मिक सहिष्णुता कथं कयात:गु ख: । गुहेश्वरी पशुपति व श्लेश्मान्तक क्षेत्र दुने लाःपिं गुहेश्वरी, पशुपति, भगवान बुद्ध, शिवलिङ्ग, गणेश, आदि द्यः द्यःपिन्त्, भक्तिभाव यानाः सतविज व्हलीगु खः । नेवाः जाति जक मखु मगः, राइ, तामाङ्ग, क्षेत्री ब्रम्हु, नेवा: आदि फुक जात जातिपिसं नं सतविज व्हःवनेगु परम्परा दु । उकिं थ्व नेवा:तय्गु जक दिं मजुस्ये राष्ट्रिय दिं हे खः । थुबलय्‌ विशेष याना श्लेष्मान्तक वनय्‌ च्वंगु ६४ ग्व: शिवलिङ्गयात झ्व: झ्व: याना चाहिलेगु चलन दु ।

         बालु वनेगु शुरु थन अनं निसे धयागु मदु । न्ह्याथासं सुरु याःसां ज्यू । तर गुहेश्वरी पशुपति, झ्लेश्मान्तक वन, मृगस्थली कैलाश पर्वत आदि थासय्‌ च्वापिं द्यःद्यःपिन्त दर्शन याना चाःहिला: अन्तय्‌ ख्वाँय्‌ गणेद्य:या थाय् थ्यंका थाय्‌ थासय्‌ व्ह:ले धुंकाः ल्यंगु सतविज दक्व गणेद्य:यात प्वंका: सिधयेकेगु चलन दु।

         बालाचःह्रे कुन्हु बालु वनेगुया लागि तातापाकं नं मनूत वया: पशुपति, गुह्येश्बरी, श्लेष्मान्तक वनय्‌ अर्थात सतविज व्हलेगु थासय्‌ मदुपिनिगु नामय्‌ सवालाख मत: वा मार च्याका पूजा याना: चा छ्याना: सुथ न्हापां बागमतीइ म्वःल्हया:, ख्वासिला: सतविज व्हला; बालु वनेगु याइपि नं दु । बालु बनीपिनि नं बागमती खुसिइ ख्वा: सिलाः वा म्व:ल्हुया: बालुया सतविज व्हलेगु याइ । बालु वनेगु सिघल धायेवं पशुपति क्षेत्र दुनेया सुन्दरीकुण्डय्‌ ख्वा: वा म्ब:ल्हुया: कैलाश पर्वतय्‌ च्वना: चिपं थिया: थःथ:गु छेँय्‌ लिहां वयेगु चलन दु ।

         स्कन्दपुराण महात्म्य कथं महाद्य: छपु जक न्यकू दुम्ह चल्ला रुप कया: श्लेष्मान्तक वनय्‌ च्वनाच्वंवलय्‌ चल्ला रुपया महाद्यावं, उगु थासय्‌ मंसिर चतुर्दशी कुन्हु सतविज ब्हल धाःसा त:धंगु पुण्य लाई धका धाःगुलि उगु दिनय्‌ मनूतय्सं सतविज व्हलेगु परम्परा न्ह्याकूगु ख: घकाः उलेख जुयाच्वंगु दु ।

         मंसिर चतुर्दशी कुन्हु च्वये न्ह्य थनागु थासय्‌ सतविज व्हलेगु परम्परा गुकथं न्ह्यात धयागु छगू लोकवाखं दु ।

         न्हापा न्हापा नेपा:गालय्‌ बालानन्द धयाम्ह छम्ह मनू दु । बालानन्द नापं मेमेपिं जाना पशुपतिया मसानय्‌ सीम्ह मनू उया च्वंगु जुया च्चन । सीम्ह मनू उनाच्वंपिं गुथियारत मुना: छुं नसा नयेमा:गु चलन दुगु जुयाच्चन । अथे नसा नयाः च्वंबलय्‌ उनातम्ह सीम्ह मनूया न्ह्यपु मुया बालानन्दं नया: च्वंगु ब्वय्‌ ला: वन । वनं अथे न्ह्यपु मुयाः थःगु ब्वय्‌ ला:गु मसीस्ये नसा नापं तुं नया व्छत । वयात मनूया न्ह्यपु तच्वतं सात । लिपा जूलिसे थ:हे याकचा चान्हे वया सीम्ह मनू उवनेगु यात । मनूयात उउं थःत यःयःगु लानं नयेगु यात । लिपा जुजुं मनू हे मउस्य थःम्हं हे नयेगु यात । थथे मनूया ला नयेगु याःसां निसें बालानन्दया छ्यंनय्‌ वह:यागु न्यकू दया वल । लिपा जू लिसें छेँ मच्वंस्यै पशुपतिया मसानघाट नापसं च्वंगु श्लेष्मान्तक वनय्‌ हे च्वनेगु यात । सुयां सिथं हःसा दथुइ तुं हे लाका यंका जंगलय्‌ च्वना नयेगु यात । अले बालानन्द बालासुर नां जुल । बालानन्द मनू पाखें राक्षसय्‌ हिल । थथे सी उके मब्यूस्य सीम्ह हे लाकाः यंकेगु यक्व जुस्येलि जुजुयात खबर यात । जुनु नं बालासुरया त्वाय्‌ वृषसिंहयात स:ता राक्षस बालासुरयात स्यायेगु जिम्मा बिल । नापं छेँ बुँ इनाम बीगु धाल । जुजुं ब्यूगु वचन यात स्वीकार हे याये माल । उकिं वं  महाद्यःया ध्यान यानाः तपस्या यात । महाद्यवं नं तपस्या च्वंम्हसित राक्षस स्यायेगु शक्ति बिल । बालासुर राक्षस स्याये धुन धायेवं वयागु वहःया छ्यं महाद्य:यात छाये माः धका घाल । महाद्यःया शक्ति काये धुंका-बृषसिंहं झिनिम्ह मनूनापं ला साःसा:गु नसाया अय्‌ला ज्वना: जंगलय्‌ वन । थः च्वना च्वंगु वनय्‌ त्वाय्‌ वःगुलिं बालासुर लय लयतायाः नापला वल । त्वाय्‌ नं अथे मवंस्य नसा व त्वनेगु अयला ज्वना वंगुलिं त्वाययात थःम्ह ज्वना वःगु सकतां नकेगु यात । नये धुंकूस्यलि अय्लाखं कायाः बालासुर राक्षस अचेत जुया क्वदल । अथे अचेत जूम्ह बालासुरयात वृषसिंहं यंका तुंथिइ क्वफाना: स्याना बिल । स्याये धुंका बालानन्दया छ्यं यंका जुजुयात लः ल्हानाः बिल । जजुयात लःल्हाय्‌ न्ह्यो पशुपतिइ महाद्यःयात छाना: त्वांय्‌ स्यानागु पाप मलायेमा: धका महाद्यःयाके फ्वन । माहाद्यवं नं दँयदसं बालासुर स्यानागु दिनय्‌ पशुपतियात बालासुरया छ्यं पुइका पूजा यात घा:सा त्वाय्‌ स्यानागु पाप लाइ मखु । पशुपति महाद्यवं बालासुरया छ्यं पुगु दिनय्‌ सुनां महाद्या:या दर्शन याना: श्लेष्मान्तक वनय् सतविज व्हलेगु याइ वया न्ह्यय्‌ग्‌ पुस्तातक मोक्ष प्राप्त जुइ धका धाल । उबलय निसें बालासुर स्या:गु दिं बालचःह्रे कुन्हु पशुपति लागा दुने च्वंपिं द्य:द्य:पिन्त दर्शन याना: सतविज व्हलेगु परम्परा जुल । सीपिनिगु नामय्‌ नापनापं म्वा:पिनिगु नामय् नं सतबिज ब्हला: मोक्ष प्राप्त याना स्वर्गय् वनेगु जुल ।

         थौंकन्हय धर्मय् कट्टर जुजुं वःपिसं बालाचःह्रे कुन्हु पशुपतिइ क्षेत्र मवंस्य स्वयम्भू महचैत्य ग:चा हुला सतविज व्हलेगु याइपिं नं मदुगु मखु । गुम्ह पशुपतिइ सुथय्‌ सतबिज व्हलेगु याःसा न्हिनय्‌ स्वयम्भूइ ग:चा हिला: सतविज व्हलेगु याइपिनं दु । वास्तवय्‌ थ्व मदुपिन्त मोक्ष प्राप्तया लागि हे याइगु खः ।

         मार्ग शुक्ल तृयोदशी कुन्हु येंया थी थी द्यः खः थंहितिइ हयाः तयेगु याइ । कन्हे कुन्हु अर्थात मार्गशुक्ल चतुर्दशी (बालचःह्रे) कुन्हु बान्ही तक अन हे तया: तइ अनं लिपा जात्रा याना लित यंकी ।

थथे जात्रा याइपिं द्य:खः थथे खः ।

१ लुति अजिमा (लुतिइ च्वंम्ह)
२. भ्वरी गणेद्यः (ध्वविचौर)
३. ज्वालामाई (मजिपा:)
४. मां अष्टमातृका ख: (न्यत)
५. स्वभाभगवती (विजेश्वरी)
६. स्वां छुना गणेद्य (थंहिति)

         थुबलय्या जात्रा 'विशेष याना येंया थने भेकय्‌ च्वंपिनि जात्रा खः । गथांमुग: नखः निसें स्वातु मतु स्वागू अथवा सस:तिक नख: न्ह्याना वयाच्वंगुली थ्व जात्रां निसें नेवा:तय्गु नखः चखः ताता: पापां वनेगु जुइ ।

बौद्धमार्गीपिनि बालु

          बौद्धमार्गीपिनि बालाचह्रे कुन्हू बालु वनीबलय्‌ दकले न्हापां गुहेश्वरीया मूलुखाया न्ह्योने च्वंगु बागमती खुसी ख्वाः सिला नी याना फिया चिभा छग्व: दयेका अन पूजा याना गुहश्वरी थाहां वनेगु याइ । गुहेश्वरी द्य:यात पूजा याना सतविज छायेगु याइ । अनं गुहेश्वरी पश्चिमया लुखां पिहां वनाः त्वाथः गया: श्लेषमान्तक वनय्‌ वनेगु याइ । दकले लिपा कैलाश पर्वतय्‌ च्वंम्ह छुं हे मूर्तिया आकार मदुगु ल्बहँ गुगुयात बसुन्धरा द्य: धका माने यायेगु याइ । उगु ल्बहँयात नेपाली भाषा धानधान्य धका धायेगु या: । बसुन्धराया द्यःया थाय्‌ थ्यंका बालु वंपिंके च्वंगु फुक सतविज वा बिवः छायेगु याइ । उगु हे थासय्‌ च्वना चिपं थीगु धका नयेगु नं याइ ।

बिब: ब्हलेगुली विशेष याना क्वये च्वंगु तयेगु याइ

         फलफूल विशेष याना व्हलेगु अ:पुक बिवः नाप मिले जुइक ची ची कुइक तायेगु याइगु खः । थुबलय्‌ विशेष याना: गुहेश्वरी द्यःयात जक पूजा तया पूजा यायेगु याःसां मेगु थासय्‌ खालि पूजा भलय्‌ पूजा मतस्ये अथें जक पूजा यायेगु याइ । तच्वतं हुल जुइगुया नापं बिव: व्हलेगु जुगुलिं पूजा सामान नं छगू हे थासय्‌ तया द्यः दर्शन याना: दक्षिणा छाना पूजा यायेगु याइ । गुलित द्यः दुगु खः फुकसित पूजा तया पूजा बीगु याइ मखु ।

         वास्तबय बिवः व्हलेगु ख: बिवः हे जक व्हलेगु मू खँ ख: । स्वां जाकि सिन्ह: तया इच्छा कथं पूजा यायेगु याइ ।