नासः व नासःद्यः

नासः व नासःद्यः

रमेशकाजी स्थापित
झीगु संस्कृति

      नासः झीगु नेवाः समजय् यक्व हे छ्यलाबुलय्‌ वयाच्वनीजु खँग्व: ख: । न्ह्यागु खँ ल्हाःसां, न्ह्याथे यानाक्यंसां हिसि दुम्ह अथवा न्ह्याम्हेसियां यइम्ह मनूयात “नासलं लिउमम्ह“ धाइ । अथेहे मनूतय्‌ सुयं मययेक मययेक खँ ल्हाना जुइम्ह सना जुइम्ह, हासिमाेरा, हासिं मलाम्ह वा बिसिद्धिम्ह मनूयात “नास: छखे लाःम्ह, “नास: तापा:म्ह” वा “नास: छतिं मदुम्ह“ धाइ। 

      थःथम्हं साप हे हिसि दयेक खँ ल्हाना: वा हिसि दयेक सना जुया धकाः व मनुखं तायेकाः सनाजुसां, खँ ल्हानाजूसां स्वयाच्वपिं, न्यनाच्वपिं मनूतय्त बांलाः मताइम्ह वा यइपु मतायेकीम्ह मनू जुल धाःसा वयात ‘नासलं मलिउम्ह’ धका:धायेगु चलन झीगु समाजय्‌ दु।

      थथे स्वयेबलय्‌ ‘नास:’ धयागु, मेमेगु भासं अनुवाद हे जुइ मफइगु नेपालभाषाया थ्व गुगु खंग्व: दु, उकिया अर्थ सुं छम्ह व्यक्ति बिशेषयाके गुणया रुपय्‌ खने हे मदयेक दयाच्वनीगु वांला: ख: धयागु सिइदु । सुं न॑ मनूयात वयाके दुगु छुं न॑ कला प्रतिभायात फक्व पिने हयाः ब्वयेत दुने दुने घ्वाना हयाच्वनीगु गुगु लिघ्वासा वा शक्ति खः, व हे धाथेया नास: ख, अले थ्व हे नासलं लिना: हे व मनुखं ब्वइगु छुं नं कला बांलाइगु खः, मनूतय्‌ स्वये यइगु खः। थुकियात चिकिहाकलं धायेबलय्‌ थथे धायेफु कि नास: धयागु मनूया आन्तरिक प्रतिभाया श्रोत खः ।

          नेवाःतय्‌सं नासःयात नं द्यःया रुपय् हनेगु व पुज्यायेगु याना वयाच्वंगु दु । छायधाःसा नेवाःत धयापिं थः म्वायेत माःगु, थः म्वाना च्वँतले छ्यले माःगु वा ग्वाहालि कायेमाःगु गुलि नं दु व सकतायात हे द्य: भाःपिया: पुज्याइपिं ख:। नेवाः तयगु निंति न्ह्याम्ह प्राणीयात नं म्वायेत मदयेक मगाःगु न्यागू तत्व – लः, फय्‌, मि, बँ व सर्ग: नं द्य: हे खः, थः च्वनेत छ्यलेगु छेँ नं द्य: हे खः, थःपिंसं ज्या यायेत छ्यलेगु ज्याभः नं द्यः हे खः | थुलि तक कि आधुनिक विज्ञान आविष्कार याःगु हवाइजहाज, मोटर, मोटरसाइकल; कम्प्यूटर, प्रेस आदि न्ह्यागु मेशीनयात नं झीसं द्यः हे भाःपाः पुज्याना वयाच्वनागु दु । मोहनिबलय्‌ नेवाः तय्सं थःथपिनि पेशाया नितिं छ्यला बयाच्वनागु न्ह्यागु वस्तु नं स्वनाः पुज्याइ । म्हपुजावलय्‌ थःगु म्हया लिसें न्हियान्हिथं छेँय्‌ छ्यलेमाःगु बस्तु नं पुज्याइ । मौहनिबलय्‌ सिँकःमि, दँकःमि, लँकःमि, मरिकःमि न्ह्याम्हेसिन नं थःपिनि छ्यलेमाःगु ज्याभः स्वनाः पुज्याइ,ज्यापुतय्‌ बुँज्याय्‌ छ्यलेमा:गु ज्याभः स्वना: पुज्याइ । थुकथं थपिंत माःगु न्ह्यागु न्ह्यागुंयात द्यः नाला: हनीपिं नेवाःतय्सं थःगु स्वभाव गुणय्‌ हे दुबिना:ग्वाहालि याःवइगु नास: अर्थात प्रतिभायात द्यः भाःमपिइगु ला खँ हे जुइमखु । उकिं नेवाःतय्सं नासःयात नं नासःद्यःया रुपय्‌ पुज्यायेगु याना वयाच्वंगु खः ।

        स्वनिगःया गुलिखे नेवाःतय्‌ दँगुदसं नास: पुजा यायेत गुथि हे स्वनातःगु दु । थज्यागु: गुथि अप्वः थें दाफा व मेमेगु बाजंखलःलिसें स्वाकात:गु दइ, अले न्हूगु पुस्तायापिंत दाफा वा मेगु छुं बाजं थायेगु स्यनाबिइगु नं बाजंगु्रूं थ्व हे नास: पुजा कुन्हुं निसें स्यनायंकी । तर नासःःद्य धयाम्ह बाजं थाइपिं वा संगीतकारतय्सं जक हनातःम्ह द्य: मखु । म्ये हालीम्ह, प्याखं हुलीम्ह, अभिनय याइम्ह आदि न्ह्याम्हं हे कलाकारं नं हनीम्ह द्यः ख: । हुलाप्याखं स्यंसां, दवूप्याखं वा नाटक स्यंसां दवुलिइ प्याखं पिलुइ न्ह्य: नासःपुजा निं यायेमाःगु झीगु चलन दु ।

      नासःद्यः पुज्याइबलय्‌ मेमेगु पुजा ज्वलं न्ह्यागु हे तःसां मतःसां किसली छग: मतसें मगाः, अले मोहनि फया: सिन्हः मतिसें मगा: । किसती भागि याना: नासःद्यःयात छानाः नासःद्यःयाथाय्‌ हे मोहनि फया: हयागु मोहनि सिन्हः तितकि तिनि कलाकार नासलं लि धयागु नेवाःतय्‌ विश्वास दु । थ्व गुगु विश्वास दु, उकी छुं छुं प्रतिकात्मक खँ सुलाच्वंगु दु । किसली धायेबलय्‌ प्वंगु सलिखय्‌ जाकि जायेक तयाः उकिया द्यःने ग्वय्‌ छग: व ध्यबा छग: तयेगु ख: । थुकिया अर्थ थःके मदयाच्चंगु प्रतिभा जायावयेके माल धा:गु खः। अथेहे मोहनि धयागु सम्माेहन ख:। सम्मोहन धयागु सुयातं थः तसकं ययेके विइगु खः अले ययेके विइगु धयागु हे थःके नासः वयेकेगु खः । थुकथं नास: पुजा यायेगु धयागु हे थःके दुने दया: नं सिइमदयेक सुलाच्वंगु प्रतिभायात आकार वियाः पिब्वये हयेत यायेगु साधना ख:। नास: पुजा यातकि नासलं लिइ धयागु गुगु बिश्वास वियातःगु खः, व छगू झीगु आत्मविश्वास बल्लाकेत कि झीके दुने दुगु प्रतिभा नं खुलस्त जुया: पिहां वइ्गु खः ।

      न्हापा न्हापा दवूप्याखं स्यनीबलय्‌ कलाकारतय्‌सं खुयाह:म्ह बाहाँ नासःद्यःयात बलि बिइमा, अले जक नासलं लिइ धका: बाहां खुयाहया: नासःद्यःयात बलि बिया: भ्यय्‌ नयेगु चलन दु। अथे बाहां खूवनेवलय्‌ खुइमफुत वा बाहाँ थुवालं वयात खुँ लात घाःसा उम्ह कलाकार नासलं लिइमखु धयागु नं दु । धाथें धयोगु खःसा थ्व नं छगू कलाकार जुइम्ह मनूयाके दुने सुलाच्वंगु प्रतिभा पितहयेगु तरिका खः । म्ये हालेगु, प्याखं हुलेगु, बाजं थायेगु, अभिनय यायेगु आदि गुलिं नं कला दु, व कला पिब्वयेत मछाः धयागु तंके फयेकेमाः, मछाःम्ह मनुखं थ्व छुं नं याना नयेफइमखु । खुइगु धयागु मछालापुगु खँ खः, पाप खः, अपराध खः, तर थ्व छगू कला नं खः, खुइगु कला मदुम्ह मनुखं खूवनेगु धयागु तसकं हे थाकुगु ज्या ख:। उकिं कलाकार जुइम्ह मनुखं थः गुरूया हःपा: कया: द्यःयात लयतायेकेगु नामय्‌ खूवनेगु गुगु ज्या याइ, उकिं व कलाकार जुइम्ह मनूयाके आत्मविश्वास ब्यलंकाबिइ, मछाःया भाव तनावनी, चलाख जुइ, गुगु कि सुं छम्ह मनूयात कलाकार जुइत गदयेक मगाःगु गुण ख:। यदि थ्व खँ मखु धयागु खःसा खुयाहःम्ह बाहां वलि विया: द्यः लयेताइ धयागु गुगु तर्क खः, व बिल्कुल गलत ख:। छाय् धाःसा द्य: धयाम्ह धर्मया प्रतिक खः, राक्षस वा शैतान अधर्मया प्रतिक ख:। थ्व संसारय्‌ मनुखं श्रृजना यानातःपिं गुलि नं द्यः दु व दक्व हे धर्मया प्रतिक खत, अले धर्मया प्रतिक नासःद्यः खुइगु थेंज्याःगु अधर्मि ज्या यानाः कयाहःम्ह बाहां वलि कया: लयेताइ धायेगु न॑ छगू न्हिले पिइ मफइगु खँ जक खः। उकिं झी नेवाःतय्‌ नासःपुजा धका: गुगु याना वयाच्वंगु दु, व निश्चित रूपं हे प्रतिभाया साधना खः, सुं छम्ह द्यःया भक्ति मखु ।

          नासःद्यःयात नृत्यनाथ, नाट्येश्वर आदि नं धायेगु याना वयाच्वंगु दु । नासःद्यःयात महाद्यःया हे छगू रुप कथं कया वयाच्वंपिं नं दु। अथेहे नासःद्यःया मूर्ति धकाः नं थीथी कथंया पुलां पुलांगु मूर्ति लुयावःगु दु ।

थथे खःसा नेवाःतय्सं त्वाःत्वालय् नासःद्यः धका: गुगु थापना यानातःगु दु, उम्ह नासःद्यःया गुगुं मूर्ति दइमखु, ल्वहंग्वारा हे जक दइ, बरु अन ग्वाखंचा प्वा: थें च्वंक स्वकुंलाःगु प्वा: छप्वा: तयातःगु दइ, अले व हे प्वाःयात नास:द्यः भाःपियाः पुज्याइ । युकथं नासःद्यःया गुगुं वां मदुगुलिं हे सिइदु कि नासःद्यः धयाम्ह प्रतिभा द्यः खः, अले प्रतिभाया गुगुं मूर्त रुप दइमखु, गुगुं बां दइमखु । उकिं नेवाःतय्सं हना वयाच्वंम्ह नास:द्यः नुत्यनाथ नं मखु, नाट्यश्वर नं मखु, दक्षिण भारतयाम्ह नटराज नं मखु । नाट्येश्वर वा नृत्यनाथ वा नटराज खँग्वःया अर्थ छ्यला स्वयेगु खःसां थुपिं नासःद्यः मखु प्याखं हुलेगु कलाया द्यः वा प्याखं हुलाच्वंम्ह द्यः धयागु जक अर्थ वः, जवकि नासःद्यः धयाम्ह हुलाप्याखंया जक द्यः मखु, पूर्वीय कला शास्त्रय्‌ बर्णन यानातःकथंया ६४ कलाया हे द्यः ख: । थुकथं हे नेवाःत धयापिं नं न्ह्यागु कलाय्‌ नं प्रबिणपिं खः । अथे जुयाःहे गणेहः व भिंद्यः: घुंका: नेवाःतय्सं दकलय्‌ अप्व: नास:द्यःयात हनातःगु खः । अले त्वाःत्वाःपतिं नासःद्यः दयाच्वंगु नं अथे जुया: हे ख: ।

देखा कयातयेधुंपिं बज्राचार्यतय्गु धापुकथं देखा विइवलय्‌ नासःद्यः धकाः छगू मूर्ति ब्वये हयेमा: । थ्व द्यः देखा मदुपिंत क्यनी हे मखु । पद्मनृट्येश्वर धकाः ना छुनातःम्ह थ्व द्यः धाथेंला पलेस्वांया द्यःने प्याखं हुलाच्वम्ह लोकेश्वर हे खः । बज्रयानीतय्सं हनाच्वंपिं गुलि नं द्यःदु व गुगुं हे द्यःया स्वरूप गदु, झीसं अाः. स्वये दयाच्वंगु गुलि नं बज्रयानी द्यःया स्वरूप खः, व दक्वं तन्त्र साधनां हे प्रकट जुयावःपिं खः । थुकथं बज्रयानीतय्सं नासःद्यः धकाः हना वयाच्वम्ह पद्मनृट्येश्वरया प्रतिक विश्लेषण याना स्वयेगु खःसां थुकिं छु धयाच्वंगु दु ले धायबलय् सुं छम्ह मनू न्ह्यागु हे कुलय्‌, वशंय्‌ वा जातय् वूम्ह खःसां वयागु प्रतिभा अलग हे खनेदइ, गथे  पलेस्वांया ध्याचलं थहावःगु खःसां पलेस्वां ध्याचनं मथिइक ह्वयाच्वनीगु खः ।

थुकथं थ्व फुक्कं  खँयात दुवाला स्वयेधुंकाः थ्व खँ यच्चुक हे सिइदयावइ कि नास: धयागु प्रतिभाया मुहान खःसा नास:द्यः धयाम्ह प्रतिभा द्यः ख:।

बृहत येँ नास: द्य: पूजा २०७१ रुट मंसिर २८ (येँया नास: द्य:या धल:)

१.न्हुघ : गणे द्य:
२.गल्कोपाखा नास द्यः
३.ठमेल नास द्य:
४.पोडे टोल नास: द्य:
५.थायमरु नास: द्य:
६.नघ: नास: द्यः
७.कुसुमबियलाछि नास: द्य:
८.थंहिति नास: द्य:
९.ध्वाखा बहा: नास: द्य:
१०.त्यौड नास: द्य:
११.जमः नास: द्य:(१) (कमलाछि)
१२.जमः नासः: द्य:(२) (इनबहा:)
१३.जम: नासः छ:(३) (जमल)
१४.कुनाय् टोल नास: द्य:
१५.नास: ननी नास: द्य:
१६.जनबहा: नास: द्य:
१७.सुचिका गल्‍ली नास: द्य:
१८.खिलं नास:द्यः
१९.किलागल नासः द्यः
२०.वंघ नासःद्यः (१)
२१.वंघ नासःद्यः (२)
२२.वंघ नासःद्यः (३)
२३.ताहाननी नास: द्यः
२४.यट्खा नासः द्यः
२५.पिंग ननी नासःद्यः
२६.भिन्द्यः त्वा: नास: द्यः
२७.मजीपा: नास: द्यः
२८.चिकंमुग: (भिन्‍द्यः) नास: द्य:
२९.चिकंमुग: नास: द्यः
३०.मरु नास: द्य:
३१.लाय्कु नास:द्यः
३२.भुगोलपार्क नास: द्य:
३३.मिखाद्धों नास: द्य:
३४.वटु नास: द्य:
३५.दुगं बहि नास: द्यः
३६.टेबहाल नास: द्य:
३७.ओमबहा: नास: द्यः
३८.इकुबहाल नास: द्यः
३९. दलाछि नास:द्यः(१)
४०. युतु नास: द्य:
४१.  खोल्चापाखा नास: द्य:
४२.दलाछि नास:द्यः
४३.लगं नास: द्य:
४४. ब्रम्हत्वा नास: द्य:
४५. चल्खु नास: द्यः
४६.सबलबहाल नास: द्यः
४७ पचली नास: द्यः
४८.वन्‍दे नास: द्यः
४९. ह्युमत्‌ नास:द्य: