च्वकि
– तीर्थलाल राजभण्डारी (न:घ:भनी)
स्राेत – छत्रबहादुर कायस्थ
च्वकि । च्वकि धयागु जाकिया बाकि ख: । थ्व धया: च्वने माःगु मदु । अयेसाँ च्वकि धायेबले बाग: कियां बाग:यात धाइ । छग: जाकिया प्यबाग: जुल धायेवं च्वकि जुइ । गथे छेँ बुँ प्यब्वय् छब्वयात चुलछि धाइ । छमनाया प्यब्वय् छब्बयात चकंछि धाइ । अथे हे छग: कियां प्यब्वय् छब्व कियात च्वकि धाइ । प्यवाग: प्यवाग: द्वँयात नं च्वकि हे धाइ ।
च्वकि निता जिया दु । छता तग्वःगु यचुगु जुल । मेता ममःमँ ल्वाक ज्याःगु मम: च्वकि जुल । थ्वयात भ्वसा च्वकि नं धाइ । अयसां थ्व नं निता जिया दु । मम: च्वकि धयागु चिचीग्व:गु छग: जाकिया खुब्व च्याव्व द:गु यचुगु जुल । भ्वसा च्वकि धयागु ममःसँ ल्वाक ज्या:गु चिचीग्व:गु धूगु जुल । थथे स्वयेबले स्वता च्वकि खने द:वइ । अय्सां मम: च्वकि व भ्वसा च्वकियात छता हे भाःपिना मम: च्वकि धया: च्वंगु दु ।
भ्यात: क्यँयात च्वकि मा: । तुकं भ्यात:, पाछाइ भ्यात:, ख्वाख: भ्यात, स्वकं भ्यात: क्येँ खुनेत च्वकि मदयेक मगा: । च्वकि गात धायैवं भ्यातः क्येँ तस्सकं सा: । लिसेँ जा नं म्हीचाः । थुलि जक मखु । च्वकि क्यला: चतांमरि नं नयै ज्यू। उकें च्वकि तस्सकं ज्याय् ख्यले दुगु जुल । थौंकन्हे पस:या जाकि । उकेसनं (सुपरमार्केत) अःपुगु पस:या जाकि । च्वकि धयागु गन काःवनेगु?
थ्व जुल च्वकि काल बिल व नँ ज्वलनय ख्यला: वया: च्वंगु खँ। थ्वयांलि नेवाःतय् च्वकि नाप गुकथं स्वापू दु । छु छु ज्याखँय् ख्यलाः वया: च्वंगु दु धयागुली नं भतिचा बिचा: याना स्वये ।
न्हापां मचाबुया झिन्हु दु खुनु मचा बू ब्यंकी । छँँया जःपिं नापं मचाया माम्ह नं म्व: ल्हुइ । अले नौ नौनी नं संखाका ली ध्यना अल: तया: मचाबू ब्यंकी । ह्याउँ मचायात दिरि अजिं म्व: ल्हुकी । मचायात म्वः ल्हुके धुन धायेवं दिरि अ्जिं पूजा छुइ ।
पूजा यायेत सुकुन्दा, कुले व चिस्वां लप्ते स्वनिइ । अले छँयागु बूगु घासा तया स्वब्व, कचिगु तया स्वंब्व तइ । घासाता च्याता खाकेमा: । थथे हे थःछेँ नं छ्वया: हःगु ब्यंके कुइ च्वंगु कचिगु नं स्वब्व तया: पूजा याइ ।
इना:द्य: सुकुन्दा हे जुल । छ्वास अजिमा कुले जुल । फतिंफतले सिँया कुले तयेगु बांला: । व कुलेय् सिलागु च्वकि स्वय: तइ । अले अजिमा द्य:या नामं चिस्वाँ लप्ते जुल । पूजा सिधल धायेवं दिरि अजिं छ्वास अजिमांया भाग स्वब्वं तया छ्वासय् कुले वाये यंकी । गुम्हं गुम्हेस्यां ब्व मयंकुसे भति भति लिकया यंकी । अजिमाब्व व इनाब्व दिरि अजिं हे काइ । उकें छुवासय् कुले वायेत च्वकि मा:गु जुल ।
थ्व धुंका नाम कर्ण जुल । नाम कर्ण धयागु जातकय् च्वंगु नां मचायात न्हायपनय् कनेगु खः । थ्व नाम कर्ण विधि यायेत पुरोहित बाज्यां कलश धौपती, गौरास, सिन्ह:मू, ज्वलान्हायेक, जात: व कुले स्वनाः विधिवत पूजा याइ । अले मचायात नां कनिइ । नां कने धुन धायेवं पूजा क्वचायेका कूले छवासय् वाये यंकी । छवासय् वायेगु धयागु कुले च्वंगु प्वंका थकेगु ख: । थथे कूले स्वनेत उके सिलागु च्वकि स्वयः तयेमा: । उकें थबलेयात नं च्वकि माःगु जुल ।
थनंलि मचा जंक्व जुल । मचा जंम्व बले नं कलश धौपती, गौरास, सिन्हमू ज्वलान्हायेकं व कुले नं स्वनेमा: । कुले स्वने बले सिलागु च्वकि स्वय: व मचायागु प्वाकलंचा छपा: नं कुलेय् तयेमा । पुरोहित बाज्यां विधि वंक पूजा याये सिधल धायेवं कृलेय् मांम्हेसिगु दुरु भचा तया छुवासय् वाये यंकी । अले थायभु न्ह्यच्याकाः थकालिं मचायात जा चिपं थीकी । उकें थबलेयात नं च्वकि मदयक मगाःगु जुल ।
मचा जंक्व सिमध:तले मचा म्हं मफय य: । मचा म्ह मफया: ध्वारर ध्वारर ल्होत, दुरु मत्वन, त्वंकूसा मत्वंसे लागि लागि चाया ख्वल, दुरु त्वनेत स्वइ दुरु खनकि हीमी चाया ख्वल, झाःझा: ज्वर वयेकल धायेवं मचा मफुत धयागु सीदत । थ्वयात छवास अजिमाया द्वष धाइ । छवास अजिमां मत्वःतूनि धका काचाक वास: याइमखु ।
थुकेया वास: हे कुले वायेगु ख: । छ्वासय् कुले वायेगु धयागु हे च्वकि सिलाः मचायात स्वक: भागि याका: पीका: कुलेय् तया, उके मांया दुरु भचा न्ह्याना तयाः नापं इताः छप्वाः मत च्याकाः तयाः छ्वासय् वायेगु खः । थुलि यायेवं मचा म्हं मफुगु याउक लँना वं । थथे त:क: मछि याये मालेय: । थुकथं कुले वाना नं मजिल घाःसा तिनि वैद्य, डाक्टर क्यना: वास: याइ । उकेँ थजा:कले कुले वायेत नं च्वकि माःगु जुल ।
थन तक बुसां निसेँ च्वकि नाप स्वापू दुगु जुल । थनं लिपा खने मन्त । हाकनं सिसां निसेँया स्वापू दुगु छुं नं ज्या आ:तक खने मदुनि । उकें थन तक न्ह्यथनागु जुल । थनंलि धर्मया कथं स्वापू तया: वया: च्वंगु छुं खं न्ह्यब्वये ।
झी सुयां ख्वालय म्हय् ह्याउँक चात: चातःचात: फ्वात: फ्वातः वया चासुल, हिइल धाःसा वयात भुजिंखां न्यात धाइ । थ्वयात ध्वम्प्वाःखा नं धा: । ध्वं प्यालय सुचुपिचु याइ बले अप्व: याना: थथे जुइय: । थथे जुल धायेवं ध्वंप्वाःखां न्यागु धाइ । थबले मम: च्वकि (भ्वसा च्वकि) भागियाना पिया: ध्वंप्वालय् ह्वलाः बिल धायेवं याउँक लना वं । थाैंकने खने मन्त । थबलेयात नं च्वकि माःगु जुल ।
थुकथं नेवा:तय् च्वकि, भ्वसा च्वकि नापं गाकं क्वातुक स्वापू दु । थ्वयां अप्व: मेगु नं दये फुनि । आःयात लुक्क थुक्कनिं न्ह्यथनागु जुल । मेगु लुयाःवल, सिल धाःसा लिपा न्ह्यब्वयेगु कुत: याये ।
२०५५/११/१२/४
