सामाजिक व्यवस्था
मेपिनिगु जातय् थें कपालीतय्गु संस्कारया खँय् नं भाषा वंशावली “सूतक ६, जुठो ७ दिन लत्या मान्नु पुरोहित आफ्नै जातबाट चलाउनु” धकाः न्ह्यथना तःगु दु । झीगु संस्कृतिया छगू पक्षकथं नाला वयाच्वंगु सामाजिक विधि व्यवहार कपालीतय्सं थुकथं याना वयाच्वंगु खनेदु ।
क) संस्कार पद्धति :-
मिसातय् मचाप्वाथय् दइबलय् थी थी चीज नयेगु इच्छा जुयावइगुलीं इमिसं इच्छा याःगु, इमित योगु नसा ज्वरय् यानाः मचा बुइगु छवाःनिसें प्यन्हु न्ह्यो धौ बजि नकेगु चलन दु । उबलय् मां व मचायात नं मंगल जुइमा धकाः (सुकुन्दाय् गनेद्यः पुज्यासें) ख्येँ सगं नं बीगु याइ ।
सुयां नं छेँ मचा बुलकि थःछेँ खलःयात मचा बूगुया सुचं कथं सिसापालु क्यंके छ्वयेगु चलन दु । थथे सिसापालु क्यंके छ्वयेबलय् घ्यः, चाकु, (म्ह्याय् मचा जूसा छपा, काय् मचा जूसा छग्वारा), पालु, तयाः लमियात ज्वंका भौमचाया थःछेँ छ्वयेगु चलन दु । थुकथं समाजयात काय् बुल कि म्ह्याय् बुल धकाः सिइके बीगु चलन दु ।
थः म्ह्याय्मचाया मचा बूगु खबर सिइवं थःछेँयापिं नं म्ह्याय्मचायात बिचाः यायेत सम्धीया छेँय् वनी । थुबले थःछेँ खलःयापिन्सं घ्यःचाकु, मरी (जेरी स्वारी÷वासः खुना) ज्वनाः थः म्ह्याय्मचायात बिचाः याःवनेगु चलन दु ।
दिरी अजिं मचायात पुजा यासें मांबौपिन्त सगं बियाः मचा नं लःल्हायेगु चलन दु । मचाबू ब्यंकेबलय् भ्वय् ज्वलं ताःलाकाः आगंद्यः पुज्यानाः आगं ब्वचा नं इनाबीगु चलन दु । परिवारय् न्हापां बूम्ह मचायात नःलि मचा धाइ । थथे नःलि मचा जूसा प्यन्हूं नं ब्यंकेगु परम्परा दु । ब्यंके कुन्हु मचायात सूद्र्यो दर्शन याकाः नां छुइगु नं याइ नापं न्हाय्पं प्वाः खंकाः कापालिक धर्मानुसार पुजा याइ ।
परिवारया न्हूम्ह दुजः जूम्ह मचा म्ह्याय्मचा जूसा न्याला व काय्मचा जूसा न्हय्ला दतकि मचायात मांया दुरुं जक मगानावइ । उकिं जंक्व यानाः जा नकेगु सुरु याइ । हानं मचायात पुजा यानाः ख्येँय् सगं बीगु नापं न्हाय्पनय् चाःचा सुइकेगु व तुतिइ कल्लि, ल्हातय् चुरा नं न्ह्याकेगु चलन दु । थुबले फुकीत सःता भ्वय् नकेगु चलन दु ।
कपाली समाजय् मचात खुदँ न्हय्दँ दतकि उमित थीथी कथं शिक्षा बिइगु याइ । मिजंमचायात आगमय् यंका गुरुपाखें कापालिक ग्रन्थ कथं शिक्षा बिइसा मिसामचायात गुरुमां (अजिमां) पाखें कापालिक ग्रन्थ अनुसारं शिक्षा बिइगु याइ । शिक्षाय् पास जुइवं उम्ह मचायात आगमिक ज्ञान दीक्षा बिइगु याइ । शिक्षाय् पास जूम्ह मिजंमचायात गुरुं आगमय् यंकाः जल–तिलक, अक्षता–तिलक, विभू–तिलक, रुद्र–न्यास, धर्म–शंकर, क्षेत्रपाल, मंगलाचरण, गणपति स्तोत्र, नाद बिन्द अष्ट भैरब, मृत्युशंङ्ख व समाधि गायत्री देवतापिन्त फिर्ति आह्वान, संकल्प, दश दिशा पुजाविधि, देवता स्नान पुजाविधि, अष्टनाम स्त्रोत, द्वादशनाम स्तोत्र, भैरव भैरवी स्तोत्र, महासिद्धि स्तोत्र, तत्वबोध ज्ञान, योग शास्त्र गुरु स्तोत्र आदि दीक्षा ज्ञान बीगु याइ । शिक्षाय् पास जूम्ह मिसामचायात गुरुमांपाखें आगंया पुजाविधि, भैरव भैरवी स्त्रोत, योग ज्ञान, तत्वबोध ज्ञान, देवता आह्वान फिर्ति, मंगलाचरण, गणपति स्त्रोत, पूजा संकल्प, जल तिलक, रोगव्याधि हरण शिक्षा, झारफुक शिक्षाया नापनापं मेमेगु शिल्प शिक्षा नं बिइ ।
थुकथं आगमय् च्वना दीक्षा काये धुंकाः तिनि कापालिक वा जोगी वा योगी जुइ । थुकथं दीक्षा पारंगत जूम्हेसिनं चक्रपुजा कायेगु, जगत उद्धार (झारफुक) यायेगु, दर्शनाद (महाद्यो जोगी भेष धारण यानाः भिक्षा कायेगु) ज्या यायेज्यू । अले मिसापिं जूसा दीक्षा प्राप्त जुइ धुंका कापालिक वा जोगिनी (योगिनी) जुइ । दीक्षा काये धुंकाः जगत उद्धार (झारफुक) यायेगु, अजि ज्या (सुडेनी) यायेगु ज्याय् कापालीनी (मिसाम्ह कपाली)यात पूर्ण अधिकार प्राप्त जुइ ।
म्ह्याय्मचा थीमज्यू (रजस्वला) जुइन्ह्यः मचायात बिजोरा वर्ष गथेकि ७, ९, ११, १३, दँय् ल्ययाः झिंनिन्हु तक ख्यूंगु क्वथाय् कुनाः सुद्र्यो तकं मक्यंसे मिजंतय्सं मखंक तयातइ । छेँया हामां मचायात म्वःल्हुका सुचिनिचि याना धौ बजि नकाः, ख्येँ सगं बियाः भिंगु साइत स्वयाः मचायात बारा क्वथाय् कुना बिइ । थथे मचा बाराः तया तःगु सिइकाः प्यन्हु लिपा फुकी तःकेहेँपिन्सं (कःनि, मुस्या, छुस्या, चाना, कय्गू, बरां सियातःगु) छुस्यामुस्या ज्वलं, मरि, फलफुल ज्वनाः उम्ह मचायात नकः वनेगु चलन दु । बारा तःम्ह मचायात प्यन्हुतक चि नकी मखु । बारा तयाः खुन्हु लिपा क्वंचिकं सायेकी । कपाय्याम्ह बारा ख्याः दयेकाः बारा क्वथाय् थापना याना बिइ । बारा तःम्ह मचायात नकेन्ह्यो दक्वं चिज बाराख्याःयात छायाः जक मचायात नकेबिइगु याइ । मचायात बारा तया तत्तले बारा ख्याकं रक्षा यायेमा धकाः थथे ख्याःयात नसा छायेगु याइ । झिंनिन्हु दुखुन्हु मचायात सिन्हःमू ज्वलान्हाय्कं क्यना सुद्र्यो दर्शन याके बी । थुकथं मचायात सुद्र्योनाप इहिपा याना बीगुया कारण नेवाः मिसामचा गुबलें नं बिधवा मज्वीमा धकाः खः । झिंनिन्हु दुखुन्हु मचायात बारा पिथने धुंका छुस्यामुस्या नकः वःपिंन्त बारा भ्वय् नकेगु चलन दु ।
कपालीतय् कय्ता पुजा वा ब्रतबन्ध यायेगु संस्कार मेमेपिं नेवाःतय्गु स्वयाः पाःगु खनेदु । कपालीतय् मचात ७, ९, ११, १३, दँय् थ्यनकि इमित नाद बीगु धकाः गुरुया पाखें बाजं पुइगु स्यना बिइ । प्यता प्रकारं बाजा पुइगु गथेकि ः
- बाहरा धून (मंगल, शुभ जुइबलय् पुइगु)
- छोहरा धून (भूत बली, संकल्प याइबलय् पुइगु),
- ग्वारा धून (द्योपिनिगु स्तोत्र धून),
- लिगरा धून (कीर्ति स्तोत्र)
थ्व प्यता धून स्यना बिइ । थथे बाजा स्यने बलय् प्यन्हुतक माय्, मुस्या, लाभा नकेबी मखु, नापं गुरुपिं बाहेक मेपिन्त थी मज्यू । प्यन्हु लिपा चान्हय् नासःद्यो वा नित्य नाथयाथाय् वनाः द्यो पुजा यानालि बाजा पुइ । थथे नाद काये धुंका छेँ थ्यनेवं छेँया जःपिंन्सं भिक्षा (वा, जाकि, ध्यबा) दान बिइ, अले तिनि छेँय् दुहाँ वनी । कपालीतय्गु थ्व नाद बीगु संस्कार हे ब्रतबन्ध संस्कार खः । तर थौंकन्हे थुकथं बाजा स्यनेगु ज्या उलि मयासे जोगी छुयेगु धकाः योगीतय्सं थें झोली तुम्बा घानाः चलाया छ्यंगुलिं हिनाः कय्ता चिनाः चिम्ता ज्वनाः भिक्षा कायेकेगु चलन दु ।
थथे याकेबलय् पाजुं लुँया अंगुलिइ मुना तक्व जक आंगसा तयेत सँ ल्यंकाः मेगु सँ दक्व खानाछ्वइ । थथे खानाछ्वःगु सँ बँय् मलाकेत निनिं कंय्यागु देमाय् कापः लाया फयाकाइ । थुकथं चाकूगु सँ धौबजि तयाः खुसिइ चुइकाछ्वइ । अले मचायात जोगी भेष धारण याकाः झोली तुम्बा लःल्हाइ । थुबले मचायात न्हाय्पं प्वाः खंका मन्त्र न्यंकेगु दीक्षा बीगु चलन नं दु । दीक्षा काइबले छ्यनय्, कपालय्, न्हाय्पनय्, ककुइ, छातिइ, तेपुचाय्, बिगुटी व जल थिइके बिइ । अले ल्यंगु दक्वं मचायात हे त्वंके बिइ ।
अनंलि मचायात छेँजःपिन्सं भिक्षा बिइ । थ्व छगू ब्रह्मचर्यया पालन यायेगु अभ्यासया नाप नापं मचायात आवंलि तःधिकः जुल कपाली संस्कारय् दुथ्यात धैगु छगू संकेत नं खः । जोगी भेष धारण याकाः गणेद्योयाथाय् यंका पुजा याना मचायात न्हय्पलाः छिके बिइ । थुकी मचायात आवंलि याकःचा वने फयेमा धकाः त्वःता ब्यूगु खः । थुलि ज्या सिधयेवं पाजुं ज्वनाः मचायात छेँय् यंका सगं बिइ । थुबले फुकीतय्त सःताः भ्वय् नकेगु चलन नं दु ।
इहिपा धैगु हे छखा छेँया म्ह्याय्मचायात मेगु छेँया काय्मचानाप ह्वंकाः इमिगु पारिवारिक जीवन न्ह्याके बीगु छगू संस्कार खः । मेमेपिं नेवाःतय् थें कपालीतय् नं इहिपा यायेबलय् भम्चा धायेके छ्वयेगु चलन दुसां गुलिगुलिस्यां यःत्यः जुलकि बिसिके यंकेगु नं याः । कपालीत दक्वं शिव गोत्र जूगुलिं गोत्र छगू हे जूसां इमि न्हय्गु पुस्तां च्वय् वनकि इहिपा यायेज्यू धकाः माने याना तःगु दु । जनसंख्या म्हो जूगुलिं यानाः मांया पाखें प्यंगू पुस्ता वनकि इहिपा चलेजू ।
भम्चा मायेके छ्वये धुंकाः थःगु परिवारया मनंखंम्ह भम्चा लुइवं इहिपा पक्का यायेत ग्वय् बिइगु चलन दु । थुकथं ग्वय् काये धुंकलकि उम्ह म्ह्याय्मचा ग्वय् ब्यूगु छेँया अस्थायी जः कथं काइ । ग्वय् बियातये धुंम्ह भम्चायात भिंगु साइतय् लाकाः थःथिति पासापिं मुनाः, दुपिंसं बाजं थाना काःवनिसा मदुपिसं बाजं मतसे काःवनी । भम्चाया छेँ तयाः मिसा व मिजं छगू परिवारय् ह्वंके बिइ । अले ग्वय् सायेके बियाः मिसायात मिजंया परिवारय् दुथ्याकेगुया नापं छेँजःपिं नाप म्हसिइके बिइ । अनंलि माजुं वा थाकुलिनकिंनं भम्चायात छेँया ताःचा लःल्हानाः लसकुस यानाः दुतहये धुंकाः भम्चायात ह्वंकेगु, थाय्भु नकेगु व ग्वय् साय्केगु ज्या सिधयेका गच्छे अनुसारं पाहाँतय्त भ्वय् नकेगु चलन दु ।
छम्ह मनुखं मचा व ल्याःय्म्हया ई फपुलाः वनेधुंका छगू निश्चित उमेर थ्यनकि देवत्व लाभ याइ । थःगु शरीरय् तागत दत्तले परिवार, समाज व देया लागि अमूल्य ई फ्याये धुंकूगुया कदर कथंया नं बुढाबुढी जुइका सनेमफयेकाः इमित ज्याजंक्व यानाः इमित सम्मान बीगु झीगु संस्कार दु ।
- ७७ दँ ७ ला ७ न्हु ७ घडी ७ पला जुलकि भीमरथारोहण धकाः इमित सिंहासनय् फ्रयतुइका नवग्रह शान्ति पुजा सिधयेकाः खतय् तयाः त्वाः बहाः चाःहिकेगु चलन दु । दे चाहिइके धुंका सगं बियाः पाहाँपिन्त भ्वय् नकेगु चलन दु ।
- ८४ दं पुलकि चन्द्ररथारोहण धकाः बुराबुरीपिन्त धौसगं बिइ । थुबले मरि भ्वय् यायेगु चलन दु । अनंलि
- ८८ दँ ८ ला ८ न्हु ८ घडि ८ पला फपुलेवं साइतया इलय् सगं बिया पुजा याना घःचाः दुगु रथय् तयाः द्यः साले थें छय्, छुई, उई, कुईपिन्स साला यंकाः दे चाहिकेगु चलन दु । थथे दे चाःहिके धुंका रथय् तयाः झ्यालं दुतकाई । झ्यालं दुत काःगुया अर्थ थुज्याःपिं बुराबुरीपिं देवत्व लाभ जुया स्वर्गया लँय् वनी धयागु झीगु धारणा दु ।
मेमेपिं नेवाःतय्गु सिबें कपालीतय्गु मृत्यु संस्कार पानाच्वंगु खनेदु । कपालीत मन्त्रसिद्धि याये फुपिं तान्त्रिक जूगुलिं यानाः सीबलय् सीम्ह उयाछ्वइ मखु । इमित ध्यान भावना याना च्वंगुथें च्वंक पद्मासनय् तयाः थुनाबिइ । जात न्ह्यागु हे जूसां चक्रविद्या दुपिन्त च्याके मज्यू, समाधिष्ट यायेमाः । योगी नरहरि नाथयात नं जात थापा जूसां नं उना मछ्वसे समाधिष्ठ यानाः गाडे याःगु खः । कानफट्टातय्त नं न्ह्यागु हे जात जूसां गाडे हे यायेगु याइ ।
जयस्थिति मल्ल जुजुया पालय् हे “जुठो ७ दिन लत्या मान्नु” धकाः न्ह्यथना तःगुलिं याना थ्व जातयापिनि मृत्यु संस्कार ७ न्हुं क्वचाइ धका सिइकेफु ।
सुंनं कपाली मदयेवं सीम्हयात दक्षिण दिशापाखे छ्यों लाकाः ग्वारा तुइकि अले सीम्हेसिगु छ्यों च्वय् छप्वाः मत व तुति क्वय् वा लाया उकि द्योने पाल्चा मत च्याका तइ । सीम्ह कापतं त्वपुइका उकिया द्योने नंयागु हतियार तयातइ । कपाली जोगीत सीबलय् फ्यतुका पद्मासनय् तये माःगुलिं सीम्हेसिगु पुलि संका लथ्यायेगु तप्यंकेगु यानां च्वनेमाः । थथे यायेगुयात “थला कुला” यायेगु धाइ । अनंलि सौबं थिलाः सौबंय् शिवतिलक स्वकः तक तिकी । थ्व सिधयेकाः जल स्नान याकालि बिभू, भुयूसिन्हः, म्हासु सिन्हः स्वकःतक तिकाः बिइ । थ्व धुंकाः “दुखांपिखां” तीगु धकाः सीम्हेसिके च्वंगु वसःत त्वकाः सिन्हः, विभू, मदुम्हेसिगु कपालय्, गःपतय्, ल्हाया पाखुराय्, नाडीइ, तुतिइ शिवतिलक पाकाबिइ । अले लासयात पद्मासनय् तयाः न्हय्ति टा“का कचि सुकां सुयाबिइ ।
थ्व ज्या सिधयेका मदुम्हेसिगु छजू वसः व तुफि, सुकू थकालि नकिं नं ज्वना वना छ्वासय् वायेगु याइ । मदुम्हेसित समाधिष्ट याकेया निंतिं आसन दयेकेत सीम्ह तयातःथाय् च्वंगु वा व ध्यबा ज्वना दीपय् गाःम्हुइत छम्ह मनू सुयातं मथ्यूसे लिफः मस्वसे वनी । दीपय् थ्यंका बांलाःगु थाय् ल्ययाः वा व ध्यबा बँय् तइ अले कुलिं ध्यबा वा व चापाँय् वयेक छपाँय् लिकाइ, उकियात “भेलुपाँय्” धाइ । थ्व भेलुपाँय् जतनयाना ल्यंका तइ । ६ फिट गाः व ४ फिट चाकलाक कयाः गाःम्हुइ सिधयेका सीम्हेसिगु छ्यों दिकेत ग्वाखंचा प्वाः थें च्वंक दयेकाः तयार याइ ।
मदुम्हेसित छेंय्नं कूतालय् तयाः प्यम्हेसिनं कुबियाः दीपय् थ्यंके हइ । अनंलि क्रियाकर्म याइम्हेसिनं खुसिइ वनाः म्वः ल्हुया छपासः खुसिया फि ल्वाकज्यागु लः हया गाः म्हुयातःगु थाय् स्वकः तक चाःहिलाः लः व फि ग्वाखंचा गालय् छानाः आसन बी । थ्व हे कापालिक धर्म अनुसारं समाधिया दकले लिपांगु ज्या खः । अले मदुम्हेसित गाः म्हुया तःथाय् पूर्व उत्तर ईशान हिमाल स्वकाः पद्मासनय् तयाः मदुम्हेसिया जवगु ब्वहलय् अन्न व नयेगु दुगु झोला क्वखायेके बिइ । थथे याये धुंकाः “समाधि गायत्री” धर्मशंख मन्त्र ब्वनाः गाः ल्हानाबिइ । ल्हाये सिधयेकाः प्यखेरं प्यंगू कुनय् चायागु शिवलिँ दयेकालि न्हापां लिकयातःगु चा “भेलुपाँय्” गाःयागु बिचय् लाक्क तयाः उकी द्यःने सितु पिनाबी धुंका दक्व छेँय् छेँय् लिहाँ वनी ।
दिपय् सीम्ह थुनेसिधयेका छेँजःपिं सकलें मदुम्हेसिगु छे“य्या लुखाखलुइ लाइनं दनाः कृया याइम्ह दकले न्ह्योने च्वनी । अले थकालीनकिंनं (नीलः छथल ज्वनाः सलिंचाय् मि च्याकी, चि, पालु, ईका–पःका, च्वकाबजि) निलखं ल्हाः सिका च्वकाबजि ज्वना च्वलापतिंचा व बुढीपतिंचा ज्वना ब्वहलय् थिइका स्वकःतक जवं–खवं च्वय्–क्वय् व्हलाछ्वइ । हाकनं ल्हाः सिकाली पालु चि नय्भाय् यानाः वांछ्वयाः ल्हाः सिली । अले सलिंचाय् च्वंगु मिइ पनेभाय् याइ, अले ताःचा लःल्हाइ । थुकथं न्ह्योनेनिसें छसिकथं मेमेपिन्तनं बलिंपिइगु ज्या याइ ।
दिवंगतया नामं यायेगु काजक्रिया :-
मदया वनेधुंकुम्हेसिया नामं कापालिक मत अनुसारं न्हय्न्हु तक चोखो यानाः जा थुयाः, लाकां मन्ह्यासे, सुयातं नमवासे, दीपय् गन सीम्ह थुना तःगु खः अन वनाः जा नकः वनेमाः । क्वखं चिपं थिइकाः जक लिहाँ वयेगु याइ । थुकथं न्हिन्हिं दिपय् वनाः न्हय्नु तक धर्मशंख मन्त्र ब्वना किगः तिना द्वंय् जाः (पिण्ड) छानाः श्राद्ध यायेगु याइ । अले म्ह्याय् मस्तय्सं चि, पालु, बजि, मरी, लैं, अय्लाः, ज्वनाः चिपं थिइकः वयेगु चलन दु । अथे हे सतिइपिं म्ह्याय्मस्तय्सं बजि, आलु, कःसू, वाउँचा, धौ, चि, पालु ज्वनाः दिवंगत जूम्हेसित लुमंकाः लोचाः वयेगु याइ ।
घःसू :-
न्हय्न्हु दुखुन्हु छेँजःपिं व फुकीत सकलें खुसिइ वनाः म्वः ल्हुया चोखो याये धुंकाः मदुम्हेसिया कलाः व काय्पिं बर्खि (तुयुगु) वसतं पुनाः छेँय् लिहाँ वनी । मिसाम्ह मदुगु जूसा काय्म्ह बर्खी च्वनी अले भाःतम्हेसिनं तपुलि छगः (तुयुगु) बारे याइगु चलन दु । खुसिं छेँय् लिहाँ वयेधुंका मदुम्हेसिया नामं थीथी खुता घासा (बूबः, आलु, वाउँचा, ला, कःसू व, कःमू) ज्वरय् यानाः धौ मरि परिकार ताःलाकाः जा थुयाः द्वंय् छायाः कापालिक धर्मानुसारं पुजा यायेगु याइ । मदुम्हेसिया लास ल्हाका तःगु चाद्वँय् कचिकां हिनाः वज्रलेपन यानाः द्यः पुजा याइ । गुलिस्यां चिकं, कापः, अबिर नं फुक्का यायेगु चलन दु । थ्व दिं कुन्हु बहनि पाखाजा नं तयेगु याइ । थ्व दिं खुन्हु गुथियारत व फुकीत छेँजःपिं च्वनाः ल्हाः चोखो यानाः भ्वय् नयेगु चलन दु ।
थथे कापालिक मत अनुसारं दू ब्यंकेगु, न्ह्यनुमा व घःसू छन्हुं हे क्वचाइ । न्हापा न्हय्न्हुं हे दक्वं काजक्रिया सिधइगु खःसां तबिं थौंकन्हे समाजय् चले जूगु रीति कथं हे कपालीतय्सं नं लत्या, खुला, दकिला, निदँतिथि यायेगु चलन यानाहल ।
लत्या :-
गुलिस्यां झिंस्वन्हुं लत्या याइपिं नं दुसा अप्पोसिनं ४५ न्हुकुन्हु लत्या यानाः पुरोहित गुरुजुयात दिवंगत जूम्हेसिया नामं थीथी परिकारया नापं लासा फांगा, वसः, थलबल दान याइ । थ्व दिं खुन्हु गुठियारत, चिपं थिइकः वःपिं, ब्याः वःपिं बिचाः हायेकः वःपिन्त गच्छे अनुसार भ्वय् नकेगु चलन दु ।
खुला :-
दिवंगत जुयाः खुला दुखुन्हु बैतरणी तरे यायेत डुंगा (वहः यागु), कुसा, खराउ सिंयागु लाकां, सहित गुरुजुयात दान यासे खुलाया श्राद्ध याइ । खुलाबले म्ह्याय् मस्त, फुकीत, भिनामस्त व गुठियारतय्त नं सःताः भ्वय् नकेगु चलन दु ।
दकिला :-
दिवंगत जुयाः दच्छि दुखुन्हु गुरुजुपाखें श्राद्ध याकाः मदुम्हेसिया नामं दान दक्षिणा बिइगु याइ, अले छेँय् बरखी बारय् याना च्वंपिंन्त ख्येँय् सगं बियाः बरखि वसः फुके याइ । नापं गुठियार, म्ह्याय्मस्त व फुकीत सःताः भ्वय् नकेगु चलन दु ।
निदंतिथि :-
दिवंगत जुयाः निदँ दुखुन्हु श्राद्ध यानाः सीम्हेसिया नामं दान दक्षिणा व भ्वय् मरिचरिया परिकार गुरुजुयात दान याइ । नापं छेँजःपिं व म्ह्याय्मस्त फुकित सःताः भ्वय् यायेगु चलन दु । थुबले निसें मदुगु तिथि कथं दँय्दँय् श्राद्ध यायेगु याइ ।